Çuvaş tili

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Çuvaş tili
Чӑваш чӗлхи
Memleketler: Rusiye
Regionlar: Çuvaşistan
Resmiy status: Çuvaşistan         
Laf etken sayısı: 1,3 million
Sınıflaştırma
Kategoriya: Avrasiya tilleri
Altay tilleri
Oğur (Bulğar) tiller
Elifbe: kirill elifbesi
Til kodları
ISO 639-1: ch
ISO 639-2: chv
ISO 639-3: chv
Vikipediya Vikipediyanıñ Çuvaşça bölügi bar

Çuvaş tili (öz adı Чӑваш чӗлхи) - uzaq bir türkiy tildir. Añlaşlıq kelişik çoq alçaq olğanı içün uzun devir Türkiy til olğanı qabul etilmegendir.

Rusiyede Çuvaşistan Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolâtsiyanda digerlerinden uzaqlaşqan Çuvaş tili laf etken Çuvaşlar hristiandır. Çuvaş tilini eski Bulğar Türkleriniñ musulman olmağan köylülerniñ keliştirgeni ve bugünge qadar ketirgeni tüşünile.

Fonetik hususiyetler[deñiştir | kodunı deñiştir]

Künümizde diger Türkiy tillerge eñ uzaq olğan Çuvaş tiliniñ müim ses deñişimleri bar:

  • Ş > L deñişme: meselâ çul (taş) (bu yerde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar), kĕmĕl (kümüş).
  • A > U deñişme: meselâ ut (at)
  • Z > R deñişme: meselâ epir (biz), sakăr (sekiz), esir (siz), păru (buzağı).
  • D > R deñişme: meselâ eski Türkçe hadaq>adaq>uraq>urağ> ura (ayaq); eski Türkçe hud->hur- (qoymaq).
  • T > Ç deñişme (bazı sözlerde olmaylar): meselâ çul (taş). Bazı fiillerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq fiiliniñ Çuvaşça (tul-) şeklindedir.
  • Q > Y deñişme: meselâ yun (qan).

Çuvaşlar bayağı deñişik bir Kiril elifbesinde oqup yazalar.

Türkiy tiller
Bulğar gruppası Çuvaş tili | Hazar tili* | Hun tili* | Türkiy Avar tili* | Türkiy Bulğar tili*
Qarluq (Çağatay) gruppası Ayni tili | Çağatay tili* | İli Türk tili | Lop tili | Özbek tili | Qarahan tili* | Uyğur tili
Qıpçaq gruppası Altay tili 1 | Başqırt tili | Kuman tili* | Noğay tili | Qıpçaq tili* | Qaraçay-Balqar tili | Qaray tili | Qaraqalpaq tili | Qazah tili | Qırğız tili 1 | Qırımçaq tili | Qırımtatar tili1 | Qumıq tili | Sibir tatar tili | Qazan tatar tili | Urum tili | Ferğana Qıpçaq tili*
Oğuz gruppası Afşar tili | Azerbaycan tili | Becenek tili* | Ğağauz tili | Horasan Türkiy tili | Osmanlı tili* | Qaşqay tili | Qırımtatar tili1 | Salar tili | Türk tili | Türkmen tili | Urum tili1
Haqas-Altay gruppası Cenübiy Altay tili, Şimaliy Altay tili | Çulım tili | Fuyu Qırğız tili | Haqas tili | Qadimiy Qırğız tili* | Qadimiy Uyğur tili* | Yuğur tili | Şor tili
Sayan gruppası Sоyоt Tsatan tili | Tofa tili | Tıva tili
Saha gruppası Dolğan tili | Saha tili
Argu gruppası Halac tili
İzaat: * Ölü tiller