Türkiy tiller

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Türkiy tillerniñ haritası
Bilge Tonyukuk Yazması

Türkiy tiller (Tatar tilleri)[1] – Şarqiy Avropadan Sibir ve Çinniñ ğarbına qadar uzanğan bir meydanda ana tili olaraq 180 million kişi tarafından, ekinci til olaraq laf etkenler da sayılsa 200 million kişi tarafından laf etilgen bir-birlerinen yaqın aqraba olğan ve 40 ayrı yazı tiline bölüngen bir til gruppasıdır. Türkiy tiller Altay til ailesine aittir. Eñ çoq laf etilgen türkiy til, türk tilidir.

Türkiy tillerniñ müim bir hususiyeti laf etkenleriniñ uzun müddet köçebe olaraq yaşayışlığı ve bundan sebep bu tillerniñ devamlı olaraq bir-birlerinden söz keçirmek imkânı olğanıdır. Türkiy tillerniñ çoq sayıda aynı manada qullanılğan ortaq sözlerge saip olmalarınıñ yañı sıra cümle yapıları da ep aynı qalır.

Sınıflaştırma[deñiştir | kodunı deñiştir]

Ğarp Türkiy tilleri Oğuz (Cenüp-Ğarbiy) tilleri
 
Ğarbiy Oğuz tilleri
Şarqiy Oğuz tilleri
Cenübiy Oğuz tilleri
Qıpçaq (Şimal-Ğarbiy) tilleri
 
Ğarbiy Qıpçaq (Qıpçaq-Kuman) tilleri
Şimaliy Qıpçaq (Qıpçaq-Bulğar) tilleri
Şarqiy Qıpçaq (Qıpçaq-Noğay) tilleri
Qarluq (Cenüp-Şarqiy) tilleri Ğarbiy Qarluq
Şarqiy Qarluq
Şarq Türkiy (Sibir) tilleri Saha (Şimaliy Sibir) tilleri
Sayan (Cenübiy Sibir) tilleri
Haqas-Altay tilleri  
Haqas tilleri
Altay tilleri
Oğur (Bulğar) tilleri
Arğu tilleri

İhtarlar[deñiştir | kodunı deñiştir]

  1. Bazı Qırımtatarlar (ve Tatar halqları) bütün türkiy halqlarğa tatar diye. Örnek Sibirtatar test Vikipediyasında Türkiy tiller yerine Tatar tilleri yaza:https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sty/%D0%9F%D0%B0%D1%88_%D0%BF%D0%B8%D1%82
  2. Tarihiy ceetten qırımtatar ve urum tilleri qıpçaq tilinden asıl olğan edi, lâkin soñra oğuz tilleriniñ küçlü tesiri altında qaldı.
  3. Tura, Baraba, Tomsk, Tümen, İşim, Ertiş, Tobol, Tara ve başqa Sibir tatarlarınıñ şiveleri qısmen başqa asıllıdır (Johanson 1998) [1]
  4. Altay türk asıllı, lâkin şimdi qazahçağa daa yaqın oldı (Johanson 1998) [2]
  5. Ayni tili - uyğur grammatikası ve fars sözleri olğan qarışıq bir til. Kriptolekt (gizli til) kibi tek aqaylar tarafından laf etile.
  6. Deviating. Probably of South Siberian origin (Johanson 1998) [3]
  7. Halac tilinde laf etkenler oğuz tillerinde laf etkenlerniñ arasında yaşay, lâkin halac tiliniñ oğuzca olmağan bir qaç müim hususiyeti bar.
Türkiy tiller
Bulğar gruppası Çuvaş tili | Hazar tili* | Hun tili* | Türkiy Avar tili* | Türkiy Bulğar tili*
Qarluq (Çağatay) gruppası Ayni tili | Çağatay tili* | İli Türk tili | Lop tili | Özbek tili | Qarahan tili* | Uyğur tili
Qıpçaq gruppası Altay tili 1 | Başqırt tili | Kuman tili* | Noğay tili | Qıpçaq tili* | Qaraçay-Balqar tili | Qaray tili | Qaraqalpaq tili | Qazah tili | Qırğız tili 1 | Qırımçaq tili | Qırımtatar tili1 | Qumıq tili | Sibir tatar tili | Qazan tatar tili | Urum tili | Ferğana Qıpçaq tili*
Oğuz gruppası Afşar tili | Azerbaycan tili | Becenek tili* | Ğağauz tili | Horasan Türkiy tili | Osmanlı tili* | Qaşqay tili | Qırımtatar tili1 | Salar tili | Türk tili | Türkmen tili | Urum tili1
Haqas-Altay gruppası Cenübiy Altay tili, Şimaliy Altay tili | Çulım tili | Fuyu Qırğız tili | Haqas tili | Qadimiy Qırğız tili* | Qadimiy Uyğur tili* | Yuğur tili | Şor tili
Sayan gruppası Sоyоt Tsatan tili | Tofa tili | Tıva tili
Saha gruppası Dolğan tili | Saha tili
Argu gruppası Halac tili
İzaat: * Ölü tiller