Çuvaşistan
| |||
| Memleket | |||
|---|---|---|---|
| Status |
Federatsiya subyekti | ||
| Merkez | |||
| Cumhuriyet başı | |||
| Resmiy tiller | |||
| Meydanlıq |
18 300±1 km² | ||
| Eali | |||
| Eali sıqlığı |
66 kişi/km² | ||
|
| |||
| Saat quşağı | |||
| ISO 3166-2 kodu |
RU-CU | ||
| Avtomobil nomera kodu |
21 ve 121 | ||
| Vikianbarda kategoriya | |||
.svg){kind=small}
.svg)
Çuvaşistan ya da Çuvaşiya, resmiy adı Çuvaş Cumhuriyeti (çuvaşça Чӑваш Ен, Чӑваш Республики; rusça Чувашия, Чувашская Республика) - Rusiyeniñ bir muhtar cumhuriyetidir. Cumhuriyetke adını bergen çuvaşlar, türk halqlarından birevidir. Çuvaşistan, Rusiyeniñ orta kesiminde yer ala ve 1920 senesi iyün ayında muhtar cumhuriyet qurulğandır. Meydanlığı 18 300 km². Ealisi qararnen 1 350 000 adamdır. Paytahtı Çeboksarıdır.
Çuvaşlarnıñ, X-XVI asırlarda eski türk boylarınıñ (Edil Bulğarınıñ) qarışmasından meydanğa kelgenleri yazılğandır. Ayrıca çuvaşlarnıñ suvar ya da suvaz adlı türk adından kelgeni de ögge sürüle. Çuvaşlarnıñ 15% Başqurtistan ve Tataristanda otura.
Çuvaşlarnıñ oturğan regionı XVI asırda ruslarnıñ eline keçken, regionda 1920-de muhtar memuriy birligi olğan, 1925 senesi aprelinde de muhtar cumhuriyet alına kelgendir. ŞSCBniñ dağılmasından soñ da (1991) Çuvaşistan Cumhuriyeti adını alğandır.
Çuvaşlar Orta Edil regionında, qapalı bir cemiyet olaraq yaşaylar. Cumhuriyetniñ meydanlığı 18 300 km². Memleketniñ üçte biri ormanlarnen qaplıdır. Ealisi 1 500 000 adamdır. Ancaq Çuvaş nufusı 2 000 000-ğa yete. Nufusnıñ 60% şeerlerde otura.
Saat quşağı[deñiştir | kodunı deñiştir]
Çuvaşistan Moskva Saat quşağındadır (UTC+3).
İqtisadiyat[deñiştir | kodunı deñiştir]
Çuvaşistan iqtisadiyatı sanayı ve ziraatqa dayana. Sanayı qolunda maşna, toquma, elektrik, alkogol, kâğıt, kereste, himiyadır. Çuvaşiyada tahminen 300 sanayı qurulışı bardır.
Ziraat[deñiştir | kodunı deñiştir]
Başlıca mahsulatı zahire, kenevir, qartop, sebze, keten, şeker çükündir ve tütündir. Regionda ayvancılıqnıñ domuz asravcılığı de müim yer tuta. Ziraat kolhoz ve sovhozlarda yasala. Et, süt, yımırta işlep çıqaruvı yüksektir.
Din[deñiştir | kodunı deñiştir]
Çuvaşlarnıñ esas dini hristian ortodokslığıdır.
Maarif[deñiştir | kodunı deñiştir]
İlk olaraq 1872-de çuvaş tili yasalğandır. Çuvaşlarda maarif seviyesi diger cumhuriyetlerde olğanı dayın yüksektir. Şimdi ülkede:
- 24 başlanğıç mektepte 22 000 talebe,
- 702 orta mektepte 280 000 talebe,
- 3 universitette 19 000 talebe
bar olıp, maarif çuvaş tili yasala. Halqnıñ 77% çuvaş tilini qullana.
Ayrıca, Çuvaşistanda 801 kitaphane, 1200 klub bar olıp, yılda 3 million kitap basıla ve 30 gazeta neşir etiledir.
Naqliyat[deñiştir | kodunı deñiştir]
Memleketniñ naqliyat ağı qara ve deñiz yolunen yasala. Demiryolları ve qara yolları Moskva, Aşağı Novgorod, Qazan, Ulyanovsk ve paytaht Çeboksarı ile bağlıdır.
