Tataristan

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Tataristan Cumhuriyeti
Татарстан Республикасы
Республика Татарстан
Bayraq
Bayraq
Tuğra
Tuğra
Memleket
Status

Federatsiya subyekti

Merkez

Qazan

Baş nazir

Aleksey Pesoşin[d][1][2]

Prezident

Rustam Miñnihanov[d]

Resmiy tiller

tatar tili, rus tili

Meydanlıq
  • 67.847 km²
Eali
Eali sıqlığı

57,4 kişi/km²

Saat quşağı

UTC +3

ISO 3166-2 kodu

RU-TA

Avtomobil nomera kodu

16 ve 116

Resmiy saytı(rus.)

Tataristan Cumhuriyeti

Логотип Викисклада Медиафайлы на Викискладе

Tataristan Cumhuriyeti (qazantatarca Татарстан Республикасы, Tatarstan Respublikası, rusça Республика Татарстан) — Rusiye terkibinde bir türkiy cumhuriyettir. 3 600 000 ealisi olğan cermay ve maden zengini bir regiondır.

Paytahtı Qazan 1000 senelik bir şeerdir. Diger balaban şeerleri Yarçallı, Bögilme, Elmet, Çistaydır. Eali sıqlığı 54 kişi/km2. 2010 senesinde ealisiniñ 53,24% Tatar, 39,71% Rus, 3,08% Çuvaş edi.

Tarih[deñiştir | kodunı deñiştir]

Qazan tatarları, Edil-Qama Bulğarlarınen XIII asırda Orta Asiyadan köçken Qıpçaqlarnıñ torunlarıdır. Bulğarlar VII asırda bu ülkege yerleşmege başlağan IX asırda devlet qurğanlar. 922 senesinde İslâmnı qabul etkenler. Moğol basqınlarından soñra qurulğan Altın Ordu devletiniñ akimiyeti astına kirdiler. XV asırnıñ ekinci yarımında Altın Ordu devleti yıqıldı. Bu regionda Qazan, Qırım, Qasım, Hacı Tarhan hanlıqları ve azat Noğay Ordusı ortağa çıqtı. Uzun sançışmalardan soñ Ruslar Qazan Hanlığını yıqtı (1552). 1917 inqilâbı Rusiyede çarlığınıñ yıqılmasına ve keniş siyasiy faaliyetlerge sebep oldı. Bütün Rusiye musulmanlarınıñ qurultayı toplandı ve ilk sefer Rusiyeniñ atamağanı bir müfti saylandı. 1917 s. iyüninde Qazanda toplanğan qurultayda "İçki Rusiye ve Sibir Musulman Türk-Tatarlarınıñ" muhtariyeti ilân etildi. 120 kişilik milliy meclis içün saylavlar yasaldı. 1918 senesinde bolşevikler bu devletni yıqtı. Sovet devrinde tatarlarnıñ topraqlarında Tatar Muhtar Şuralar Sotsialistik Cumhuriyeti (Tatar MŞSC) quruldı. 1991 senesi avgust 30-da azatlığını ilân etse de, bu devlet iç bir devlet tarafından tanılmağandır. Bugünki Tataristan - Rusiye terkibinde bir muhtariyettir.

Şeerler:

Şeer şeklinde qasabalar:

Meskün yerler:

Eali[deñiştir | kodunı deñiştir]

Eali
1926[4]1928[5]1959[6]1970[7]1979[8]1987[9]1989[10]
2.594.0322.622.8002.850.4173.131.2383.435.6443.568.0003.637.809
1990[11]1991[11]1992[11]1993[11]1994[11]1995[11]1996[11]
3.653.9693.675.4253.692.3343.719.8313.740.8113.751.8083.761.178
1997[11]1998[11]1999[11]2000[11]2001[11]2002[12]2003[11]
3.770.0463.780.3523.789.2593.789.6883.786.8453.779.2653.777.667
2004[11]2005[11]2006[11]2007[11]2008[11]2009[11]2010[13]
3.772.9453.768.5153.761.5343.760.5343.762.8093.768.5803.786.488
2011[11]2012[14]2013[15]2014[16]2015[17]2016[18]2017[19]
3.787.4853.803.1893.822.0383.838.2303.855.0373.868.7303.885.253
2018[20]
3.893.756

İhtar[deñiştir | kodunı deñiştir]

  1. http://www.azatliq.org/a/28434481.html
  2. http://www.idelreal.org/a/28434564.html
  3. http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2016.xls
  4. Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928. Том 9. Таблица I. Населённые места. Наличное городское и сельское население. 2015 fevralniñ 7 teşkerilgen. 7 fevralniñ 2015 s. arhivlengen.
  5. Статистический справочник СССР за 1928 г.
  6. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность наличного населения городов и других поселений, районов, районных центров и крупных сельских населенных мест на 15 января 1959 года по республикам, краям и областям РСФСР. 2013 oktâbrniñ 10 teşkerilgen. 10 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.
  7. Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность наличного населения городов, поселков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям. 2013 oktâbrniñ 14 teşkerilgen. 14 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.
  8. Всесоюзная перепись населения 1979 года. Численность наличного населения РСФСР, автономных республик, автономных областей и округов, краев, областей, районов, городских поселений, сел-райцентров и сельских поселений с населением свыше 5000 человек.
  9. Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766
  10. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность населения СССР, РСФСР и ее территориальных единиц по полу. 23 avgustnıñ 2011 s. arhivlengen.
  11. 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 11,13 11,14 11,15 11,16 11,17 11,18 11,19 Численность постоянного населения на 1 января (человек) 1990-2013 года
  12. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 15 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.
  13. Численность и размещение населения республики Татарстан. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года
  14. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 2014 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 31 mayısnıñ 2014 s. arhivlengen.
  15. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). 2013 noyabrniñ 16 teşkerilgen. 16 noyabrniñ 2013 s. arhivlengen.
  16. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2014 года. 2014 aprelniñ 13 teşkerilgen. 13 aprelniñ 2014 s. arhivlengen.
  17. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. 2015 avgustnıñ 6 teşkerilgen. 6 avgustnıñ 2015 s. arhivlengen.
  18. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 15 teşkerilgen. 8 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.
  19. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2017 iyülniñ 31 teşkerilgen. 31 iyülniñ 2017 s. arhivlengen.
  20. Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2018 года и в среднем за 2017 год. 2018 yanvarniñ 28 teşkerilgen.