I Hacı Geray
| I Hacı Geray | |
|---|---|
| Doğğan künü | 1397 noyabr 30 |
| Doğğan yeri | |
| Ölgen künü | avgust 1466 (68 yaşında) |
| Ölgen yeri | |
| Zenaatı | ükümdar |
| Balalar | Ayder[1][2], Nur Devlet[1] ve I Meñli Geray[1][3] |
 Медиафайлы на Викискладе | |
I Hacı Geray ya da Melek Hacı Geray (arap urufatında: ۱ خاجى كراى) - ilk Qırım hanıdır.
1428 s. ilk Qırım hanı Hacı Geray han Qırımdaki mustaqil ükümet oğrundaki küreşniñ faal iştirakçisi olıp çıqqan. Qırımnıñ Altın Ordudan azat etilmesi ve serbest siyaset keçirüv meselesi çoqtan berli keskin turmaqta edi. Qırımnıñ mustaqilligi oğrunda küreşte Hacı Geray meşur Qırım sülâleleriniñ ve beyleriniñ yardımına esaslandı. Amma duşmanlar da bir yerde turmadan, qarşılıq köstergenleri sebebinden bir qaç kere tahttan tüşürildi ve tek 1441 s. tekmil yekâne Qırım hanı oldı ve ta ölgence 1466 s. qadar tahtta bulundı.
Tarihiy elyazmlarda Hacı Geray istidatlı, ikmetli ve öz halqını tüşüngen ve qayğırağan ükümdar olaraq kösterile. Atta halq arasında oña "Melek" adı berilgen. Hacı Geraynıñ müim ilk deñişmelerden biri – Qırımnıñ devlet merkeziniñ Qırım (şimdiki Eski Qırım) şeerinden Qırq Yerge keçirilmesidir. Neticede, qırımtatar milliy devletçiginiñ mükemmeleşmesinden ğayrı, kelecek onyıllıqlar devamında qırımtatar şeerleri qurulması ve medeniyetiniñ inkişafı ileriledi.
Aynı zamanda, Hacı Geray ile qırımtatar bayrağındaki tamğa-taraq bağlıdır.
Hacı Geray han 1466 s. vefat etti ve Qırq Yerniñ yanında Salaçıqta defin etildi. 1501 s. ise onıñ qabrinde büyük dürbe qurulğan.
Menbalar
[deñiştir | kodunı deñiştir]- Maqaleniñ müellifi - Tamila Abduveliyeva
- Олекса Гайворонский "Созвездие Гераев". Симферополь, 2003.
Qırım hanları | ||
|---|---|---|
| XV asır | I Hacı Geray • Ayder • Nur Devlet • I Meñli Geray |  |
| XVI asır | I Mehmed Geray • I Ğazı Geray • I Saadet Geray • I İslâm Geray • I Sahib Geray • I Devlet Geray • II Mehmed Geray • II İslâm Geray • II Saadet Geray • II Ğazı Geray • I Fetih Geray | |
| XVII asır | Toqtamış Geray • I Selâmet Geray • Canibek Geray • III Mehmed Geray • İnayet Geray • I Bahadır Geray • IV Mehmed Geray • III İslâm Geray • Adil Geray • I Selim Geray • Murad Geray • II Hacı Geray • III Saadet Geray • Safa Geray • II Devlet Geray | |
| XVIII asır | III Ğazı Geray • I Qaplan Geray • III Devlet Geray • IV Saadet Geray • II Meñli Geray • II Fetih Geray • II Selâmet Geray • II Selim Geray • Arslan Geray • Halim Geray • Qırım Geray • III Selim Geray • Maqsud Geray • IV Devlet Geray • II Qaplan Geray • II Sahib Geray • Şahin Geray • II Bahadır Geray | |
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Яз. Ази-Гирей (rus.) // Энциклопедический лексикон — СПб: 1835. — Т. 1. — С. 240.
- ↑ Яз. Айдаръ (rus.) // Энциклопедический лексикон — СПб: 1835. — Т. 1. — С. 304.
- ↑ Н. В—ко Менгли-Гирей I (rus.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XIX. — С. 79.