III İslâm Geray
| III İslâm Geray | |
|---|---|
 | |
| Doğğan künü | 1604[1][2][3] |
| Doğğan yeri | |
| Ölgen künü | İyün 1654[3] |
| Ölgen yeri | |
| Memleketi | |
| Zenaatı | askeriy hadim, idareci |
| Baba | I Selâmet Geray[d][3] |
| Avtograf |
 |
 Медиафайлы на Викискладе | |
III İslâm Geray (arap urufatında: ۳ اسلام كراى; 1604 – 1654 iyül 10)[4] - Qırım hanı. 1644 ile 1654 yılları arasında saltanat sürgen. I Selâmet Geraynıñ oğludır.
Yaş olğanda Lehistan ile cenk devamında İslâm Geray esir tüşip Lehistanda 7 yıl keçirdi. Azat olğan soñ Osmanlı Devletinde yerleşti. Bahadır Geray İslâm Geraynı qalğa dep tayin etti, amma ölüminden soñ IV Mehmed Geray tahtqa kelgeninen İslâm Geray kene Qırımdan ketti. Üç yıl soñra yani 1644 senesi Osmanlı sultanı, Sultan İbrahim tarafından ağası IV Mehmed Geraynıñ yerine han ilân etilgen.
Rus, ukrain ve leh tarih menbalarında III İslâm Geray ukrain qazaqlığınıñ Lehistanğa qarşı cenkinde iştirak etkeni içün bellidir. O, 1648 senesinden itibaren Zaporog qazaqlarınıñ getmanı Bogdan Hmelnitskiy ile Lehistanğa qarşı ittifaqqa ketken. Bu ittifaq Qırım Hanlığını küçlendirgendir. Birlikte 1649 senesi Zbaraj ve 1651 senesi Beresteçko muarebelerine qatılğanlardır. III İslâm Geraynıñ zan etkenine köre, qazaqlarğa qol tutqanı Qırım Hanlığınıñ şimal sıñırında Qırımnıñ dostu olğan yañı bir qazaq memleket meydanğa ketirmege yardım etmek kerek edi. 1654 senesi Pereyaslav Barışı ile Lehistan ile sulh yapıp Rusiyege qarşı birlik yaratqan.
III İslâm Geray üküm sürgen devriniñ hususiyeti Qırım Hanlıq içindeki tınçlıq edi. İslâm Geray cümert ükümdar olıp öz para ile bütün Hanlıq boyunca qurucılıq ve tamir işlerini yaptırdı.
III İslâm Geray 1654 senesi Bağçasarayda öldi ve Hansaray dürbesinde defin etilgendir. O ölgen soñ IV Mehmed Geray yañıdan han oldı.
Qırım hanları | ||
|---|---|---|
| XV asır | I Hacı Geray • Ayder • Nur Devlet • I Meñli Geray |  |
| XVI asır | I Mehmed Geray • I Ğazı Geray • I Saadet Geray • I İslâm Geray • I Sahib Geray • I Devlet Geray • II Mehmed Geray • II İslâm Geray • II Saadet Geray • II Ğazı Geray • I Fetih Geray | |
| XVII asır | Toqtamış Geray • I Selâmet Geray • Canibek Geray • III Mehmed Geray • İnayet Geray • I Bahadır Geray • IV Mehmed Geray • III İslâm Geray • Adil Geray • I Selim Geray • Murad Geray • II Hacı Geray • III Saadet Geray • Safa Geray • II Devlet Geray | |
| XVIII asır | III Ğazı Geray • I Qaplan Geray • III Devlet Geray • IV Saadet Geray • II Meñli Geray • II Fetih Geray • II Selâmet Geray • II Selim Geray • Arslan Geray • Halim Geray • Qırım Geray • III Selim Geray • Maqsud Geray • IV Devlet Geray • II Qaplan Geray • II Sahib Geray • Şahin Geray • II Bahadır Geray | |
- ↑ Khan of the Crimea İslâm Giray III // Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ Islam // MAK (польск.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Мякотин В. А. Ислам-Гирей III (rus.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1894. — Т. XIII. — С. 387—388.
- ↑ Mykhailo Hrushevsʹkyi, History of Ukraine-Rus': The Cossack Age, 1626-1650, Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 2002. p. 322.