Qırımtatar elifbesi

Qırımtatar tili eki elifbe qullana latin ve kiril. 1928 senesinden önce arap elifbeside qullanıladı.

Latin elifbesi

Qırımtatar latin elifbesi 1992 senesi II Qırımtatar Milliy Qurultayı tarafından tasdıqlandı. O 31 arif ve 1 işaretten ibarettir

A a	B b	C c	Ç ç	D d	E e	F f	G g
Ğ ğ	H h	I ı	İ i	J j	K k	L l	M m
N n	Ñ ñ	O o	Ö ö	P p	Q q	R r	S s
Ş ş	T t	U u	Ü ü	V v	Y y	Z z

 â işareti ayrı bir arif degil de, ögünde turğan tutuq sesni yımşatuv işareti olaraq qullanılır.

Bu ariflerniñ telâffuzı şöyledir (Halqara Fonetik Elifbesi (IPA) vastasınen yazıla):

IPA
а	b	c	ç	d	e	f	g	ğ	h	ı	i	j	k	l	m	n	ñ	o	ö	p	q	r	s	ş	t	u	ü	v	y	z
[a]	[b]	[ʤ]	[ʧ]	[d]	[e]	[f]	[g]	[ɣ]	[x]	[ɯ]	[i], [ɪ]	[ʒ]	[k]	[l]	[m]	[n]	[ŋ]	[o]	[ø]	[p]	[q]	[r]	[s]	[ʃ]	[t]	[u]	[y]	[v], [w]	[j]	[z]

Dobrucada Latin elifbesi

Romaniyanıñ Dobruca regionında yaşağan qırımtatarlar biraz başqa bir elifbe qullanalar. 1956 senesi Romaniyada qırımtatarlar şimdikinden daa farqlı bir elifbe qullanadı. Bu elifbe o zamanda qırımtatarlarğa mektepte üretiledi. O eski elifbede şu arfler tapıladı:
A a, Á á, B b, Č č, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I i, Í í, Î î, J j, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ó ó, P p, R r, S s, Ș ș, T t, Ț ț, U u, Ú ú, V v, W w, Y y, Z z.

Şimdiki qullanılğan elifbeden qırımda qullanılğan elifbeden farqlı olaraq Ĭ ĭ ve W w arfleri bar, Ğ ğ ve Q q arifleri yoq. Soñki yılları Dobruca tatarlarınıñ bazıları da elifbemiz Qırımdakisine daa yaqın olsun dep Ğ ğ ve Q q ariflerini qullanalar.

Dobrucada şimdi qullanılğan elifbe:
A a, B b, С c, Ç ç, D d, E e, F f, G g, (Ğ ğ), H h, I ı, İ i, Ĭ ĭ, J j, K k, (Q q), L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ö ö, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Ü ü, V v, W w, Y y, Z z.

• Bazı zaman Á á, Î î, Í í, Ó ó, Ș ș, Ú ú kibi beñzer arflerde qullanıla. Nedeni 1956'dan qalğan elifbe bola bilir.

• ĭ arfi qısqa [ɪ] sesi içün qullanıla: bĭrĭncĭ, tĭlĭmĭz, i arfi uzun [i] içün: faiz, ciddiy (Qırımda em uzun [i], em qısqa [ɪ] i arfinen işaretlene: birinci, tilimiz, faiz, ciddiy).

• w arfi [w] sesi içün qullanıla: aluw, kawga, v arfi [v] içün: vakıt, ve (Qırımda em [v], em [w] v arfinen işaretlene: aluv, qavğa, vaqıt, ve).

Kiril elifbesi

Qırımtatar kiril elifbesi 1938 senesi sovet ükümeti tarafından tasdıqlandı. 1992 senesi II Qırımtatar Milliy Qurultayı yañı latin elifbesi tasdıqladı, amma kiril elifbesi bugünge qadar da pek sıq qullanıla. Şu elifbe 37 ariften ibaret.

А а	Б б	В в	Г г	Гъ гъ	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Къ къ	Л л	М м
Н н	Нъ нъ	О о	П п	Р р	С с	Т т	У у
Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Дж дж	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ
Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

гъ, къ, нъ ve дж ayrı ariflerdir (sözlerni elifbe tertibinen sıralav içün müimdir, misal olaraq luğatlarda).

Arap elifbesi

Misal mında arap elifbesinen yazılğan.

Eskiden, 1928'den önce arap elifbesi qullanıladı. Bazı örnekler:

Ayrı	Soñundaki	Ortadaki	Başlanğıç	İsim	Şimdiki latin
ﺍ	ﺎ	—		elif	a, â
ﺀ	—			hemze	-
ﺏ	ﺐ	ﺒ	ﺑ	be	b, p (sözniñ soñunda)
ﭖ	ﭗ	ﭙ	ﭘ	pe	p
ﺕ	ﺖ	ﺘ	ﺗ	te	t
ﺙ	ﺚ	ﺜ	ﺛ	se	s
ﺝ	ﺞ	ﺠ	ﺟ	cim	c
ﭺ	ﭻ	ﭽ	ﭼ	çim	ç
ﺡ	ﺢ	ﺤ	ﺣ	ha	-
ﺥ	ﺦ	ﺨ	ﺧ	hı	h
ﺩ	ﺪ	—		dal	d
ﺫ	ﺬ	—		zel	z
ﺭ	ﺮ	—		re	r
ﺯ	ﺰ	—		ze	z
ﮊ	ﮋ	—		je	j
ﺱ	ﺲ	ﺴ	ﺳ	sin	s
ﺵ	ﺶ	ﺸ	ﺷ	şin	ş
ﺹ	ﺺ	ﺼ	ﺻ	sad	s
ﺽ	ﺾ	ﻀ	ﺿ	dad	d, z
ﻁ	ﻂ	ﻄ	ﻃ	tı	t
ﻅ	ﻆ	ﻈ	ﻇ	zı	z
ﻉ	ﻊ	ﻌ	ﻋ	ayn	-
ﻍ	ﻎ	ﻐ	ﻏ	ğayn	ğ
ﻑ	ﻒ	ﻔ	ﻓ	fe	f
ﻕ	ﻖ	ﻘ	ﻗ	qaf	q
ﻙ	ﻚ	ﻜ	ﻛ	kef (kef-i arabiy)	k (g, ñ)1
ﮒ	ﮓ	ﮕ	ﮔ	gef (kef-i farsiy)	g
ﯓ	ﯔ	ﯖ	ﯕ	nef (kef-i nuniy, sağır kef)	ñ
ﻝ	ﻞ	ﻠ	ﻟ	lâm	l
ﻡ	ﻢ	ﻤ	ﻣ	mim	m
ﻥ	ﻦ	ﻨ	ﻧ	nun	n
ﻭ	ﻮ	—		vav	v, o, ö, u, ü
ﻩ	ﻪ	ﻬ	ﻫ	he	-, e, a
ﻻ	ﻼ	—		lâm-elif	la, lâ
ﻯ	ﻰ	ﻴ	ﻳ	ye	y, ı, i

¹ — ﻙ (kef) arfi sıq-sıq ﮒ ve ﯓ arifleriniñ yerine qullanıldı.

Örnekler

• Qırımtatar tili – قریم تاتار تیلی
• Qırımtatarca – قریم تاتارجا
• Tatarşa – تاتارشا
• Tatarca – تاتارجا
• Tatar tili – تاتار تیلی
• Qırım – قریم
• Mışıq – میشیق
• Balqurt – بالقورت
• Sıcan – سیچان
• Baqa – باقا
• Tavşan – تاوشان
• Qış babay – قیش‌ بابای