Qırım platforması

Qırım platforması (ukraince Кри́мська платфо́рма, inglizce Crimea Platform) — Qırım meselelerini kene kün tertibine ketirmek, Qırımda insan aqlarını qorçalamaq ve yarımadanıñ işğalden qurtarılması için areketlerni birleştirmek, em de Avropa ve global telükesizlikni quvetleştirmek içün Ukraina tarafından teşebbüs etilgen halqara koordinatsiya mehanizmidir.

Resmiy olaraq 2021 senesi avgustnıñ 23-nde başlatılğan Qırım platforması daimiy şekilde faaliyet köstermektedir, hususan Kıyivde Ukraina Prezidentiniñ Daimiy Temsilciligi esasında Qırım platformasınıñ ofisi çalışmaqtadır. Vitse baş nazir Oleksiy Reznikovnıñ sözlerine köre, Qırım platforması Qırım meselesi boyunca Rusiyege tesir etüv içün ortaqlaşma teşkilâtına çevirilmek kerek.

Qurulış ve inkişaf tarihı

Halqara teşkilâtlar Qırımnıñ işğalini ve ilhaqını qanunsız olaraq tanıdılar ve Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler, ğarp memleketleri ise işğalcige qarşı iqtisadiy sanktsiyalar kirsettiler. AB ve AQŞ Qırım ve Aqyarda Rusiyeniñ areketlerini tanımama siyasetini alıp baralar.

Daa baq: Qırım beyannamesi

Donbasta Rusiye tecavuzınıñ kenişlemesinen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ işğalden qurtarılması meselesi halqara meydanda kün tertbinden aman-aman yoq oldı. Ukraina Tış işler nazirligi işğal etilgen topraqlarnı azat etüv yollarını muzakere etmek içün halqara muzakere platformasınıñ müimligini nazarğa alıp, bu mevzunı halqara ortaqlarnen siyasiy ve ekspert munaqaşalarnıñ merkezinde tutmağa tırışa.

Böyle platforma planlaştırılğanı aqqında Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlarınıñ reintegratsiya meseleleri nazirligi ilân etken edi, 2020 senesi sentâbr ayında BMT Baş Assambleyasınıñ 75-nci sessiyasında Ukraina Prezidenti Volodımır Zelenskıy iştirakçi memleketlerni böyle platformanıñ yaratılmasına qoşulmağa çağrıda bulundı.

Emine Ceppar — Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini, Qırım platformasını faal şekilde populârlaştırdı.

Bundan soñ Ukraina ükümeti yarımadanıñ işğalden qurtarılması boyunca Qırım platformasına ğarp memleketlerini celp etmek içün kampaniya başlattı.

2021 senesi fevralniñ 26-nda Volodımır Zelenskıy “Vaqtınca işğal etilgen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ işğalden qurtarılması ve reintegratsiyasına baqtırılğan ayrı tedbirler aqqında”  Ferman imzaladı, böyle etip Ukrainada Qırım platforması tesis sammitiniñ azırlanuvı ve keçirilüvinden Teşkiliy Komitet qurulması qararlaştırıldı.

Vesiqağa köre, Tış işler nazirligi Ukrainanıñ Qırım platforması faaliyetinde iştirak etüvini koordinatsiya ete. Ukraina tış işler naziri Dmıtro Kuleba Tesis sammitine azırlıq boyunca teşkiliy komitetniñ yolbaşçısıdır.

2021 senesi martnıñ 24-nde Ukraina Prezidenti Volodımır Zelenskiy tarafından tasdiqlanğan Vaqtınca işğal etilgen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ işğalden qurtarılması ve reintegratsiyası strategiyasında Qırım platforması esas olaraq qayd etildi.

81. Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ Rusiye Federatsiyası tarafından vaqtınca işğal etilmesi sebebinden meydanğa kelgen aqibetlerni aşuv, Ukraina topraqlarınıñ işğalden qurtarılması ve topraq bütünliginiñ tiklenmesine baqtırılğan halqara tedbirlerniñ  birleştirilmesi, em de Ukraina vatandaşlarınıñ aq-uquqları ve menfaatlarınıñ qorçalanması maqsadınen Ukraina esas tışqı siyaset aleti olaraq Qırım platformasını teşkil ve inkişaf ete 92. Ukraina Özek silâ tarqalmaması aqqında añlaşmağa Ukrainanıñ qoşulması sebebinden telükesizlik kefaleti aqqında Memorandum maddelerine ve Qırım platforması faaliyetiniñ netielerine esaslanıp, Ukraina vaqtınca işğal etilgen topraqlarnıñ azat etilmesi ve anda Ukraina anayasa tertibininiñ tiklenmesi hususunda halqara munaqaşalar teşkil ete.

Faaliyet yönelişleri, formatları

Tış işler naziri Dmıtro Kuleba “Qırım platforması” munaqaşa meydanınıñ beş esas evelligini belgiledi:

“Birinciden, telükesizlik, şu cümleden, deñiz seyaatları serbestligi. Ekinciden, tecavuzcı devletke qarşı sanktsiya sıñırlavlarınıñ effektivligini teminlev. Üçünciden, insan aqlarını ve halqara gumanitar uquqnı qorçalav. Dörtüncisi, tasil, medeniy ve diniy aqlarnı qorçalav. Beşincisi, Qırımnıñ vaqtınca işğaliniñ iqtisat ve etraftaki müitke menfiy tesirini yeñüv”. — Dmıtro Kuleba,

Qırım platformasınıñ uzun müddetli faaliyeti böyle esas yönelişlerge esaslanmaqta:

• Qırımnıñ halqara uquqiy statusında er angi bir deñişüvni tanımama halqara siyasetiniñ pekitilmesi;
• sanktsiyalarnıñ effektivligi, olarnı arttıruv ve olardan qaçınuvnıñ ögüne keçüv;
• insan aqlarını ve halqara gumanitar uquqnı qorçalav;
• Azaq ile Qara deñiz bölgesinde ve onıñ tışında telükesizlikni temin etüv, deñiz seyaatları serbestligi printsipini qorçalav;
• işğalniñ menfiy ekologik ve iqtisadiy neticelerini yeñüv.

İşğal etilgen yarımadada siyasiy mabüsler meselesine ayrıca diqqat ayırılacaq.

Platformanıñ dört formatı planlaştırıla: prezident, tış işler nazirleri, deputat ve ekspert formatı. Ükümetlerara seviyede tış işler nazirleriniñ mesleatlaşuvları, ögde turğan saalar boyunca ihtisaslaştırılğan iş gruppalarınıñ koordinatsiya toplaşuvları, konferentsiyalar keçirilecek. Hususan, Qara deñiz bölgesinde ve onıñ tışında telükesizlik mevzusına bağışlanğan er yıllıq forumnıñ teşkil etilmesi mümkün.

Ukraina parlamentinde vaqtınca işğal etilgen yarımadanen alâqalı qararnameler işlep çıqarğan “Qırım platforması” adlı fraktsiyalarara depuyay birleşmesi yaratıldı (Rustem Umerov, Mustafa Cemilev, Ahtem Çiygoz, Yelızaveta Yasko, Vadım Halayçuk).

İyün ayında Ukraina inqiraz mediamerkeziniñ matbuat-merkezinde Qırım platformasınıñ ekspert ağı taqdim etildi. Tedbirde Qırım insan aqları gruppası, Ukrain prizması, Jurnalist tedqiqatları merkeziniñ temsilcileri iştirak etti. Avgustnıñ 6-nda Kıyivde Tış işler nazirlikleri temsilcileri, elçilikler vekilleri, milliy ve halqara ekspertlerniñ iştiragı ile Qırım platforması ekspert ağınıñ tesis forumı olıp keçti.

Teşebbüske destek gruppaları Litvaniya Seyması, Letoniya Seymi ve NATO Parlament Assambleyasında teşkil etildi. Bundan ğayrı, “Qırım platforması” parlamentlerara koordinatsiya şurasını qurmağa çağıruvları da yapıldı.

Leyhağa ükümetke ait olmağan ukrain hayriye “Şarqiy Avropa fondu” da yardım kösterecek.

Format yarımada Ukraina nezareti altına qaytqance çalışacaq.

Tesis samiti

Kıyivde teşkil etecek sammitke vekillerini yollama planlarını birinci olıp Türkiye, Amerika Qoşma Ştatları, Kanada, Britaniya ve Moldova bildirdi. Rusiyege kelgende, Rusiye Tış işler nazirligi eñ başta Qırım platformasında iştirak etecegine ihtimal berdi, amma böyle şart qoydı: “Eger bu platformada Qırımğa suv ve elektrik energiyasını teminlev, Kıyiv tarafından yarımadanıñ ticariy ve naqliye qamaçavını toqtatuv muzakere etilecek olsa”. Ukraina tarafı böyle imkânnı red etti. Ondan soñ Rusiye Kıyivniñ Qırımnı qaytarmaq içün yapqan areketlerini ğayrı qanuni, er angi memleketlerniñ ve teşkilâtlarnıñ Ukraina teşebbüsinde iştirak etmesini ise Rusiye Federatsiyasınıñ topraq bütünligine doğrudan-doğru qast etüv dep adlandırdı. Bundan da ğayrı, ruslar platformanıñ işançlılığını bozmağa, basqı, şantaj ve qorqutuvnen başqa devletlerniñ tedbirde iştirak etmesine mania olmağa tırıştı — bu sebepten sammitke davet etilgenlerniñ cedveli gizli tutuldı.

Vaziyetkebaqmadan, 2021 senesi avgustnıñ 23-nde Ukraina mustaqilliginiñ 30 yıllığı arfesinde 47 memleketniñ ve teşkilâtnıñ vekilleri tesis (ya da inauguratsiya) sammitinde toplandılar.

Böyleliknen, paytahtnıñ Parkovıy kongress ve sergi merkezindeki toplaşuvda bütün NATO azaları memleketler, AB ve G7 azaları iştirak ettiler, amma Afrikadan ya da Cenübiy Amerikadan iç kimse qoşulmadı. Birleşken Milletler Teşkilâtı da vekil yollamadı. Neticede bu tedbir Ukraina tarafından teşkil etilgen eñ büyük tedbir oldı.

Tedbirde Ukraina Prezidenti Volodımır Zelenskiy, Yuqarı Şuranıñ reisi Dmıtro Razumkov, baş nazir Denıs Şmıgal, ecnebiy eyetlerniñ yolbaşçıları, qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev ve Qırım platforması ekspert ağınıñ temsilcisi Olga Skripnik çıqışlarda bulundılar .

Mevzulı panellerde siyasetçiler, ekspertler, fikir liderleri Qırım ilhahını tanımama siyaseti, sanktsiyalar siyaseti, Azaq ve Qara deñiz regionınıñ havfsızlığı, insan aqları ve halqara gumanitar uquq, işğalniñ iqtisadiy ve ekologik aqibetleri meselelerini muzakere ettiler.

Ukraina Yuqarı Şurası halqara teşkilâtlarnı ve ecnebiy devletlerni “Qırım platforması” çerçivesinde sammit künü çıqarılğan qararğa qoşulıp işbirlikni pekitmege çağırdı.

Beyanname

Tesis sammitiniñ neticelerine köre,  iştirakçi memleketler yekün ortaq beyanname  tasdıqladılar. Vesiqada böyle qayd etile:

• Rusiye tarafından Qırımnıñ vaqtnca işğalini barışıq yolnen bitirüv maqsadınen mesleatlaşuv ve koordinatsiya formatı olaraq Halqara Qırım platformasını qurmaq,
• Qırımnıñ Rusiye tarafından qanunsız ilhaqını tanımama siyasetini amelge keçirmege devam etmek,
• “Platforma iştirakçileriniñ uquqiy sistemasında közde tutulsa ve uyğun tertiplerge köre, kerek olğanda ve Rusiyeniñ areketleri bunı talap etse” Rusiye Federatsiyasına qarşı “siyasiy, diplomatik ve sıñırlav tedbirler” kirsetilmesini baqıp çıqmaq,
• Qırımnıñ devam etken askeriyleştirüvi sebebinden meydanğa kelgen yañı çağıruvlar ve gibrid telükelerge qarşılıq köstermek,
• Rusiye Federatsiyasını halqara gumanitar uquqqa köre işğalci devlet olaraq öz mecburiyetlerini yerine ketirmege çağırmaq, Rusiyeden Qırım sakinlerine nisbeten bütün insan aqları bozulmaları ve zorbalıqlarnı tez vaqıtta toqtatmasını ve monitoring gruppalarınen insan aqları qorçalayıcılarınıñ Qırımğa tam ve maniasız irişimini temin etmekni talap etmek,
• vaqtınca işğalnen bağlı meselelerniñ çezilmesi içün BMT, Avropa Şurası, OBSE ve diger halqara ve regional teşkilâtlarnıñ uyğun mehanizmlerini qullanmaq,
• vaqtınca işğal etilgen Qırım yarımadasınen sıñırda olğan Ukrainanıñ diger bölgelerini inkişaf etmek içün iqtisadiy, astyapı ve ekologik leyhalarğa destek imkânınlarını baqıp çıqmaq,
• Qırımnıñ vaqtınca işğaline tirenüv kösterüvde milliy parlamentlerniñ rolüni belgilemek ve milliy parlamentler arasında ve parlamentlerara as küreşinde milliy parlamentlerniñ rolüni tanımaq ve milliy parlamentler arasında, em de parlamentlerara assambleyalar çerçiversinde Qırımnen bağlı faaliyetlerniñ koordinatsiyasını arttırmaq.

Qırım platformasınıñ iştirakçileri vaqtınca işğal etilgen Qırım ve Aqyar topraqlarınıñ Ukrainağa qaytarılmasını ve olarnıñ muhtariyetiniñ tiklenilmesini bekleyler, bundan da ğayrı iştirakçi memleketler Rusiye Federatsiyasını vaqtınca işğalniñ toqtatılması içün qurulğan Halqara Qırım platformasınıñ faaliyetinde iştirak etmege çağıralar.

Beyanname qoşulmaq içün açıqtır. Ukraina BMT memleketlerini oña qoşulmağa çağrıda bulundı.

İlerideki faaliyet

Qırım platforması ofisiniñ açılışı.

Sammit künü onıñ iştirakçileri Kıyivde, Lıpska soqağı, 2 adresi boyunca Qırım platformasınıñ baş ofisini açtılar. Ofisniñ vazifeleri arasında, hususan, işğal etilgen yarımadadaki insan aqları, iqtisadiy ve ekologik vaziyet, medeniy miras ve başqa mevzular boyunca közetüv,  Qırımnıñ işğalden qurtarılması ve reintegratsiyası Strategiyanıñ ömürge keçirilmesine qoltutuv, Qırımdan kelgen ukrain vatandaşlarını haberdar etüv ve alaqa, Tış işleri nazirliginen beraber halqara ortaqlarnen işbirlik kibi vazifeler bar. Ofisniñ başı - Prezidentniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilcisi Anton Körineviç.

Ukraina Prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki Temsilcilikniñ terkibine 7 kadr vazifesi olğan Qırım platformasınıñ faaliyetini desteklev hızmeti kire]. Onıñ yolbaşçısı – insan aqları faali Mariya Tomak.

Beyannameni imzalağan memleketlerde Qırım platforması ofisleriniñ açılması planlaştırıla. Tış işleri nazirlikleri seviyesinde malümatlaşuvnı tezleştirecek ve körüşüvlerniñ teşkil etilmesini, kontseptsiyalarnıñ tasdıqlanmasını ve uzun müddetli faaliyetniñ başlanmasına yardım etecek Qırım platforması iştirakçilerniñ koordinatsiya ağınıñ teşkil etilmesi  közde tuta. 2021 senesi dekabr ayına köre, ağğa 36 memleket qoşuldı.

Tış işler nazirligi Qırım platformasınıñ çalışuv mehanizmlerini, hususan, başqa memleketlerde Qırım platforması içün mesüliyetli alâqalar ya da şahıslar ağını inkişaf ettire. Alâqalar – tış işler nazirlikleriniñ orta ve yüksek seviyedeki hadimleridir, olarnıñ vazifesi ekspert toplulığı tarafından işlep çıqarılğan malümatnı yetkizmektir. Almaniya yarımada işğaliniñ tanılmamasınen bağlı yönelişlerden birinde yolbaşçılardan biri olmağa razılıq berdi[11].

Ukraina ayrıca Qırım platformasına halqara teşkilât statusı berilmesini ve BMT Baş Assambleyasınıñ qararı ile tasdıqlanmasını bekley. Ekinci qısımğa kelgende, 2021 senesi BMT Baş Assambleyasınıñ Qırım meseleleri boyunca eki beyannamesinde bu formatqa qol tutuldı (A/RES/76/70 ve A/RES/76/179).

Rusiyeniñ tam miqyaslı ücüminden soñ platforma iştirakçileri Rusiyeniñ areketlerini, Belarusnıñ Ukrainağa qarşı istilâda iştirak etkenini takbih etip, arbiy areketlerniñ eñ qısqa zamanda toqtatılmasını talap ettiler. Beyanatnı 39 memleket ve AB imzaladı.

2022 senesi avgustnıñ 15-nde Prezident tarafından vaqtınca işğal etilgen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ işğalden qurtarılması ve reintegratsiyası boyunca Mesleatlaşma Şurasını yarata. Ukraina Prezidentine bağlı olğan yañı mesleatlaşma organı, Qırım Platformasınıñ esas faaliyet yönelişinlerinde Ukrainanıñ mevamını işlep çıqaruvnen oğraşacaq.

Ekinci sammit

2022 senesi avgustnıñ 23-nde Qırım platformasınıñ ekinci sammiti onlayn şekilde olıp keçti, onda aman-aman 60 ecnebiy memleketniñ ve teşkilâtnıñ temsilcisi iştirakçi iştirak etti, Poloniya prezidenti Andjey Duda ise şahsen özü keldi. Körüşüvde böyle esas mevzular muzakere etildi:

• Ukrainağa qarşı tam miqyaslı tecavuz başlamasında Qırımnıñ vaqtınca işğaliniñ rolü;
• Qara ve Azaq deñizleri bölgesinde telükesizlik ve stabillikniñ tiklenmesi içün ortaq areketler;
• Rusiyeniñ Qırımda, hususan etnik ukrainlerge ve qırımtatarlarğa qarşı insan aqları ve halqara gumanitar uquq bozuvlarına qarşı ilerideki adımlar;
• Qırımnıñ halqara uquqiy statusında er angi bir deñişüvni tanımamaq siyasetini quvetleştirmek;
• sanktsiyalarnıñ effektivligi, olarnı quvetleştirüv ve qaçınmanıñ ögüne keçüv.

Sammitte qabul etilgen Umumiy beyanatta iştirakçiler Rusiye Federatsiyasını tez vaqıtta Ukraina topraqlarından, şu cümleden Qırım yarımadasından arbiylerini ve tehnikasını çıqarmağa, ukrainlerge qarşı ağır cinayetlerni ve qırımtatarlarnıñ taqip etilmesini toqtatmağa, episi siyasiy mabüslerni, şu cümleden Nariman Celalnı azat etmege çağırdılar. İştirakçi memleketler ukrain halqınıñ cesaretini qayd etip, tecavuzcı Rusiyege qarşı küreşte Ukrainağa yardım etmege devam eteceklerini, kerekli siyasiy, gumanitar ve/ya da arbiy yardım köstereceklerini qayd ettiler.

Parlament sammiti

Halqara Qırım platformasınıñ Birinci parlament sammiti 2022 senesi oktâbrniñ 24-25 künleri Hırvatistannıñ Zagreb şeerinde olıp keçti. Tedbirde 55 parlament delegatsiyası iştirak etti, dünya parlamentleriniñ 55 spikeri çıqışta bulundı: 43-ü şahsen, 12-si uzaqtan. 140 eki taraflı körüşüv keçirildi. İştirakçiler ortaq beyanname qabul ettiler.

Başqa vaqialar

2022 senesi sentâbrniñ 30-da çıqarılğan beyanatta platformanıñ 46 aza memleketi Qırımda Rusiye tarafından keçirilgen qısmiy seferberlikni ve Rusiyeniñ Ukrainağa qarşı arbiy areketlerinde yarımada topraqlarını qullanğanını takbih etti.

NATO Parlament Assambleyası Qırım platformasını desteklemek içün Fit For Purpose In The New Strategic Era adlı beyannameni qabul etti (2022 senesi noyabr ayı). Maddelerden birinde beyanname “Qırım yarımadasınıñ işğalden qurtarılmasına baqtırılğan parlamentlerara tedbirlerni birleştirmek içün bir mehanizm” dep adlandırıla[4].

Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ ve Aqyar şeeriniñ işğalge tirenüv künü munasebetinen, 2023 senesi fevralniñ 26-nda Halqara Qırım platformasınıñ iştirakçileri Rusiyeni deral arbiy areketlerni ve zorbalıqnı toqtatıp, Ukrainanıñ halqara tanılğan sıñırlarındaki bütün topraqlarından askerlerini çıqarmağa çağırdılar.

2023 senesi 12-13 aprel künleri Bükreşte Qırım platformasınıñ egidası altında Qara deñiz telükesligi konferentsiyası keçirildi, anda Romaniya, Moldova ve Ukrainanıñ tış işleri ve mudafaa nazirleri iştirak ettiler, umumen ise tedbirge 50-den ziyade memleketniñ ve teşkilâtnıñ temsilcisi qoşuldı.

2023 senesi Qırım platforması ofisiniñ taqımı “Crimea Global. Understanding Ukraine through the South” adlı halqara konferentsiyanı teşebbüs etip, ömürge keçirdi. Bu programma Global Cenüpnen işbirlik ve Ukraina Prezidentinen teklif etilgen Barışıq Formulasınıñ tanıtılması boyunca belgilengen esas vazifelerniñ ömürge keçirilmesi çerçivesinde amelge keçti. Konferentsiyada 36 memleketten 300-den ziyade iştirakçi bir arağa keldi, olar onlayn ve oflayn formatta 9 panel muzakerelerinde ve 2 yan tedbirde iştirak ettiler.

2024 senesi noyabrniñ 21-22-nde Kıyivde endi ekinci  “Crimea Global. Understanding Ukraine through the South” Halqara konferentsiyası olıp keçti. Anda Afrika, Asiya, Cenübiy ve Orta Amerikadan kelgen 100-den ziyade iştirakçi, şu cümleden ükümet temsilcileri, diplomatlar, jurnalistler ve cemaat erbapları bir arağa keldiler. Bu yıl keçirilgen konferentsiya global meselelerni muzakere etüvge, Barışıq formulasına destek kösterüvge ve Ukrainanıñ suvereniteti içün alıp barğan küreşini aydınlatuvğa bağışlandı. Müstemlekecilikke, işğal etilgen topraqlarda insan aqları bozuluvlarına ve Qara deñiz regionında çağıruvlarğa tirenüv timsali olaraq Qırım mevzusına ayrıca diqqat ayırıldı.

Üçünci sammit

Qırım platformasınıñ üçünci sammiti 2023 senesi avgustnıñ 23-te devlet ve ükümet başları seviyesinde olıp keçti. Portugaliya, Litvaniya, Macaristan, Bosna ve Hersek, Finlândiya ve Moldova  vekilleri Kıuyevge şahsen keldiler, qalğanları ise video bağ vastasınen qoşuldılar[10].

Ekinci parlament sammiti

“Qırım platforması”nıñ ekinci parlament sammiti 2023 senesi oktâbrniñ 24-nde Çehiyanıñ paytahtı Pragada keçti. Samitte çeşit memleketlerden 70-ke yaqın parlament delegatsiyası iştirak etti. Volodımır Zelenskıy sammitke onlayn şekilde qoşuldı.

Çıqışlar vaqtında Qırımnıñ işğalden qurtarılmasınıñ yolları ile qırımtatarlarğa basqı ve repressiyalar mevzusı qonuşıldı.

Başqa vaqialar

Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ işğalge tirenüv künü munasebetinen, 2024 senesi fevralniñ 26-nda Halqara Qırım platformasınıñ azaları ortaq beyanat çıqardılar.

Qırım platforması parlament sammiti 2024 senesi Letoniyada keçecek.

Aprelniñ 14-15-nde Bulgaristannıñ paytahtı Sofiyada Halqara Qırım platformasınıñ II Qara deñiz telükesizlik konferentsiyası keçirildi. Konferentsiya Mudafaa strategiyaları merkezi (Ukraina) ile işbirlikte Ukraina ve Bulgaristannıñ Tış işleri ve Mudafaa nazirlikleri tarafından  teşkil etildi. Konferentsiyada 42 devletniñ ve 8 halqara teşkilâtnıñ delegatsiyası iştirak etti.

İyünniñ 24 ve 25-nde Kıyivde Qırım platforması ekspertler ağınıñ üçünci halqara forumı olıp keçti.

Dörtünci sammit

2024 senesi sentâbrniñ 11-nde Kıyivde “Qırım platforması”nıñ dörtünci sammiti olıp keçti. Kün tertibindeki esas mevzular arasında Ukrainanıñ topraq bütünligi, Rusiye tarafından işğal etilgen topraqlarnıñ reintegratsiyası, mabüslerniñ azat etilmesi, Ukrainanıñ Qara deñizdeki muvafaqiyetleri ve Qırımnen bağlı miflerniñ yoq etilmesi mevzuları köterildi.

Tedbirge 60-tan ziyade iştirakçi qoşuldı, olar arasında prezidentler, baş nazirler ve başqa yüksek rutbeli siyasetçiler. Litvaniya prezidenti, Letoniya ve Hırvatistan baş nazirleri, Moldova ve Çehiya parlament yolbaşçıları, Büyük Britaniya Tış işleri devlet kâtibi, AQŞ devlet kâtibi sammitni şahsen ziyaret ettiler. Argentina, Qara deñiz iqtisadiy işbirlik Teşkilâtı ile Din ve iman serbestligi meselelerinden Halqara Bağlaşım ükümet formatında birinci kere iştirak ettiler.

Halqara Qırım platforması sammitiniñ neticelerine köre, iştirakçiler Ortak Beyanat qabul ettiler. Beyanatta başqa mevzulardan ğayrı, Ukrainanıñ suvereniteti ve topraq bütünliginiñ tiklenilmesi, şu cümleden Qırımnıñ işğalden qurtarılması işine sarsılmaz şekilde ğayret kösterilecegi qayd etildi. Bu maqsatlarğa rus istilâsına qarşı küreşte Ukrainağa çeşit taraflı siyasiy, maddiy ve arbiy yardımnıñ devam etmesi vastasınen irişilmesi planlaştırıla.

Edebiyat

• Şablon:Official
• «Нова сторінка на шляху до деокупації Криму»: як проходила Кримська платформа: текстова трансляція [Arhivlengen 26 серпня 2021 у Wayback Machine.]
• Повне відео саміту «Кримька платформа» [Arhivlengen 7 вересня 2021 у Wayback Machine.]
• З союзниками і без Росії. Як Україна збирається повертати Крим на порядок денний світу [Arhivlengen 15 липня 2021 у Wayback Machine.] / УП, 15 липня 2021
• Ляпас для Росії з 4 континентів: головне про успіхи та невдачі саміту Кримської платформи [Arhivlengen 19 серпня 2021 у Wayback Machine.] / ЄП, 19 серпня 2021
• Дмитро Кулеба про запуск Кримської платформи: Ми повернули Крим із забуття [Arhivlengen 7 вересня 2021 у Wayback Machine.]
• Міжнародна «Кримська платформа» — основа українського Криму / Крим. Реалії, 4 травня 2023
• Арсеній Пушкаренко. Кримська платформа: від мрії до дії / Укрінформ, 20.09.2023
• Şablon:YouTube
• Şablon:YouTube
• Şablon:YouTube