Migel Servantes

Migel Servantes
ispanca Miguel de Cervantes Saavedra
Doğğan künü	около 1547 sentâbr 29
Doğğan yeri	Alkala de Enares[d], Kastiliya tacı[d]
Ölgen künü	1616 aprel 22(1616-04-22)[…] (68 yaşında)
Ölgen yeri	Madrid, Kastiliya tacı[d]
Memleketi	Kastiliya tacı[d]
Zenaatı	roman yazıcı, dramaturg, şair, yır sözleri yazğan şair, asker, yazıcı, accountant, tax collector
Baba	Rodrigo de Cervantes[d]
Ana	Leonor de Cortinas[d]
Ömür arqadaşı	Katalina de Salasar i Palasios[d]
Balalar	Isabel de Saavedra[d]
Avtograf
Медиафайлы на Викискладе

Migel de Servantes Saavedra (ispanca Miguel de Cervantes Saavedra) - dünyaca meşur ispan yazıcısı.

Migel de Servantes Saavedra

Migel de Servantes 1547 senesi Madridden pek uzaq olmağan, Alkala de Enares adlı şeerçikte doğdı. Servantes soyadı İspaniyanıñ bütün köşelerine cayrağan ve beş asırlıq rıtsarlıq devrine malik olğan bir soyadı edi. Tarih alimi Bu qoranta 500 yıllıq bir devir içinde İspaniya tarihınıñ saifelerinde o qadar şan şüret ile sarılı edi ki, Avropanıñ eñ belli soyadlarına bile Servantesniñ neslini künlemege esas yoq edi - dey.

Buña baqmadan XVI asırda, onıñ parlaq devri keçken, yazıcınıñ babası, sumelegen ispan zadekânlarğa mensüp olğan edi. Yazıcınıñ qartbabası advokat, babası ise qorantasını zar-zornen keçindirgen az melekeli ekim edi. Şay olsa da Servantesniñ, qorantasında eski rıtsar ananeleri ölmegen edi. Bundan sebep Don Kihot yaratıcısınıñ sabiylik ve gençlik seneleri, bir taraftan qorantanıñ maddiy sıqıluvından doğğan aqiqiy iz, diger taraftan qartbabalarınıñ nesil ğururlığı duyğuları doğurğan şanı, şüreti, cenkâverlikleri aqqındaki hatıraları ile eki yaqlı tesir altında aqmaqta edi.

Servantesniñ balalıq ve gençlik devri aqqında pek az malümat bar. Lâkin onıñ bu devrini harakterize etmek içün pek kiçik yaşlarında onıñ şiir sevgeni, ve özü aytqanı kibi, oqumaq içün soqaqtan yırtıq kâğıt parçaları toplağanını qayd etip olamız. Servantesniñ, bilgisi aqqında da doğru malümat yoq. Alkalada olğan universitetniñ qapıları onıñ içün qapalı edi. Zenginleşken tuccarlar öz balalarını mekteplerge yollağanda, Saavedra qorantasınıñ oğlu bu seadetten de marum edi. Bazı bir delillerge köre, üküm etkende, Servantes başta Madridniñ orta derece mektebinde oquğan (olar 1565 yahut 1566 senesi Alkaladan Madridge köçip kelgenler) soñra eki senesini uquq fenlerinen oğraşıp Salamanka universitetinde keçirgen. Lâkin o, orta derece mektepni ve universitetni tedriciy sürette keçmese de, eserlerinden de belli olğanı kibi keniş bilgige saip edi.

1568 senesiniñ başında biz Servantesni Romada Akvaviva adlı bir kardinalnıñ sarayında hızmetçi rolünde köremiz. Onıñ birinci baqışta acayip körüngen bu vaziyeti iç de şaşılacaq kibi degildir. Çünki pek zengin olmağan asılzadelerniñ balaları, cemiyette özleriniñ itibarını yükseltmege imkân qıdırıp, ekseriy qıral, zengin zadekânlar, yahut yüksek rutbeli ruhaniylerniñ saraylarına hızmetçilikke kirerlerdi. Lâkin Servantes az bir müddet çalışqan soñ, qardinalnıñ sarayındaki işini taşlap ağasınıñ çalışqan polkuna, askerlikke kire. Arbiy iş de, edebiyat kibi, Servantesniñ sevgen işi edi. Servantes özüniñ türlü vaqialarnen tolu olğan serseriy yaşav müddetinde körgen ve eşitkenlerini - edebiy eserlerinde bütün açıqlığı ile akis ettirdi.

Bu yerde şunı da qayd etmek kerek ki, onıñ ögünde açılğan bu arbiy memuriyet rıtsar İspaniyasınıñ ve alelhusus Servantes soyadınıñ arbiy ananelerine muvafıq edi. Bu ananeler İspaniya ile Andalus arapları arasında devam etken uzun cenkler ile bağlı edi. O vaqıt musulman dünyasınıñ yüregi olğan Osmanlı Devletiniñ ükümeti Avropa ve Afrikanıñ Aq deñiz yalılarını, Aq deñiz gemi yollarını eline keçirip, Avropanıñ bütün cenüp devletlerini tehdit etmekte edi. İtaliya bütün bu küreşlerniñ merkezi edi. Türklerge qarşı, İspaniya, Venedik ve Roma Papası kirmek şartı ile, üç devletten ibaret "Muqaddes Liga" teşkil oluna. 1571 senesi Lepanto yanında türk flotunıñ yeñilüvinen neticelengen meşur deñiz uruşı ola. Bu uruşta büyük batırlıq ve yigitlik kösterip Servantes de iştirak ete. O eki kere köksünden yaralana, bir qurşun da işke yaraymaycaq derecede sol qolunıñ kemiklerini qıra. Soñunda yazğan eserlerinde o, sol qolunı, sağ qolunıñ artqaç şüreti içün gayıp ettigini yaza edi. Servantes türklerge qarşı olğan bir qaç uruşlarda (Korfu, Navarin ve Tunis yanlarında) da bulundı. Niayet, 1575 senesiniñ sentâbr ayında İspaniyağa qaytmaq içün musaade alıp, yanında İspaniya qıralında İtaliyanıñ ileri kelgen adamlarından tevsiye mektüpleri olğanı alda, ağasınen birlikte yolğa çıqtı.

Lâkin Servantes bulunğan "Küneş" adlı ispan arbiy gemisi, deñiz ortasında Cezair piratlarınıñ gemileri ile sarıldı ve ğayretli qarşılaşuvlarnıñ niayetinde olarğa esir tüşti. Böylelikle vatanındaki şanlı iş meydanı yerine Servantesni beş yıllıq esirlik qapladı. Onıñ yanında bulunğan tevsiye mektüplerine binaen büyük rutbeli esir sayğan piratlar, onıñ içün büyük miqdarda rein almaqnı tüşüne ediler. Beş yıllıq qulluq onıñ ömründe eñ acınıqlı bir devir olsa da, bunıñnen beraber bir taraftan eñ parlaq devir edi.

Cenk ve uruşlar Servantesniñ şahsiy batırlığını tasdıq etken olsa, esirlik ve qulluq da, başına tüşken bahtsızlıqnen küreşte onıñ ruhunıñ dayanıqlığını, yüreginiñ saflığını açıp kösterdi. Esir Servantesniñ bütün tarihı meraqlı bir roman kibi oqula.

Servantes özüniñ güzel tabiatınen, yigitliginen, qaçmaq içün plan azırlağanda köstergen ziyrekliginen arqadaşlarınıñ yüreklerindeki qurtulış ümütlerini söndürmemege muvafaq ola. Oña özüne qaçmaq içün eline çoq fırsat tüşse de o, arqadaşlarını taşlap qaçmaq istemey. Dört sefer qaçmaq teşebbüsinde bulunğan esirler iç birisinde muvafaq olamadılar. Tutulğanları vaqıt, başına çoq belâlar kelse de Servantes bütün qabaatnı özüniñ üstüne ala edi.

Babası, anası ve qız qardaşları büyük fedakârlıqlarnen olsa da 300 altın para toplap, Servantesni satın almaq istegenleri vaqıt o özüniñ yerine ağasını qurtarıp 3 sene daa esirlikte qaldı. Niayet, arqadaşlarınıñ tırışuvınen, diniy cemiyetlerniñ yardımınen yañı bir meblâğ daa toplanıp Servantes de azat etildi.

Esirlik ömrü, Servanteske Afrika yalılarında olğan hristian esirleriniñ vaziyetlerini tafsilâtlı sürette bilmege imkân bergeni kibi, sonuñdan edebiy eserleriniñ büyük bir qısmına da material oldı.

1580 senesi dekabr ayında Servantes Madridge kele. O, qolu, maddiy ceetini temin etmek içün keliri, çalışmaq içün belli bir yeri olmağanı alda öz Vatanında yaşamağa başlay. Keçikmey o, o vaqıtnıñ edebiyatına kire. Yazıcılarnen sıqı sürette bağ tutıp romancı ve alelhusus dramaturg olaraq nam qazana. Onıñ dramaturglıq faaliyeti 80-nci senelerniñ ortasına tüşe, 1584 senesiniñ dekabr ayında evlene. Onıñ maddiy vaziyetini evlenüv de tüzetmegeninden özü aytqanı kibi "qalem ve komediyasını taşlap" başqa işlerge tutuna. 1588 senesiniñ soñundan başlap, bir qaç senege qadar, Yeñilüv Bilmegen Armadağa aşayt taşımaq içün qıral komissarlığınıñ agenti olaraq çalışa.

Bu vaqıtta Servantesniñ yaşavı onıñ şanlı devrinden soñra - er bir faqır adamnıñ yaşavı kibi bir tilim ötmek içün küreşten ibaret edi. Bu onıñ içün pek ağır bir tecribe edi. Bu sebepten o, bütün edebiyat işlerini taşlamağa mecbur oldı. Qorantasını da pek siyrek köre başladı. O pek çoq vaqtını, türlü şeerler, köyler arasında ya bergi toplav, ya da askerlerge aşayt cıyıp keçirdi. Kerçek bu işler onıñ bütün ömrü boyu yapqan işleriniñ episinden ağır olsa da, olar Servanteske İspaniyanıñ köylü ve başqa aşağı sınıflarınıñ kündelik yaşavına daa yaqından baqmağa fırsat berdi. 20 sene qadar vaqtını yollarda, türlü şeer, köylerde keçirip, o, Vatanınıñ içtimaiy qurulışı ve ispan halqınıñ adetleri aqqında pek çoq material topladı, İhtimal Servantes böyle serseriy ömür keçirmegen olsa, biz de "Don-Kihot"qa saip olamaz edik.

Memuriyet işleri Servantesniñ başına başqa yollarnen de pek çoq oñaytsızlıqlar ketirdi. Olar qanun mücibi areket ve büyük diqqat istegenleri alda, Servantesniñ tabiatı ise aksine edi. Meselâ: 1595 senesi, Servantes yanındaki bergi paralarından 7400 realnı Madrid hazinesine teslim etilmesi içün, bir Seviya tuccarına işana. Lâkin tuccar bankrot çıqıp gizlene. Bundan sebep Servantes bütün paralarnı ödep olamağanından başqa 1597 senesi, soñra 1602 senesi olmaq üzre eki kere apishanege tüşe.

"Don Kihot"nıñ birinci qısmı da bu soñki senede yaratılıp başlay. Atta romannı, Servantes apishanede yatqanda yazıp başlağandır degenler de bar. Lâkin "aynı vaqıtta em eñ külünçli, em de eñ acınıqlı kitap" olğan - "Don Kihot"nıñ birinci qısmı yalıñız 1605 senesiniñ yanvarından başlap çıqa. Romannıñ muvafaqiyeti iç körülmegen derecede edi. (1605 senesi beş kere basılıp çıqa) Servantesniñ 20 yıllıq serseriy yaşavı boşqa ketmedi. Niayet, Servanteske de quvançlı künler doğdı. Onıñ başı üzerinde de şüret ziyaları parıldadı. Lâkin onıñnen beraber romannıñ muvafaqiyeti Servantesni faqırlıq kelpedeninden kene de qurtarmadı. "Don Kihot"nıñ ekinci qısmı 1616 senesinden başlap çıqtı, o da birinci qısmı qadar muvafaqayet qazandı. Romannıñ ekinci qısmınıñ muvafaqiyeti Servantesniñ soñ künlerini aydınlattı. O, artıq faqırlıq, yoqsullıq ve hastalıqlardan yorulğan 69 yaşındaki bir qart edi. Artıq onıñ künleri sayılı olıp, şu 1616 senesiniñ 19 aprelinde dünyadan keçti.

Menbalar

Eşref Şemi-zadeniñ yazğan Servantesniñ qısqa tercimeialı