Közyaş Çeşmesi
Közyaş Çeşmesi - Hansarayda olğan namlı çeşme.
Közyaş çeşmesi 1763 senesinde Qırım Geray Han tarafından Bağçasaraylı bir taş ustasına (kimilerine köre İranlı Ömer ustağa) yasatıldı. Qırım Geray Hannıñ yaş ekende ölgen hanımı Dilâra Bikeçniñ atırasına bu çeşmeni yasatqanı ikâye etile. İkâyege köre Qırım Geraynıñ eleminden “Bu çeşme turğan yerde mendiy toqtamadan ağlasın” degeni aytıla. Bazı menbalarğa köre de Qırım Geray Han areminde Maria Pototska adlı Leh tamırlı yaş qıznı körer körmez aşıq oğlan. Lâkin qız Hannıñ sevdasına qarşılıq bermey, yaş ekende vefat ete. Han buña pek üzüle, sevdasını añlatması içün taştan ağlağan bir eykel yasalmasını buyura.
Çeşme esas yerinde ekende er bir suv tamçısınıñ çıqarğanı ses, akustiginde sebebinen ağlama sesinday çıqıp diñlegenlerge terenden tesir ete eken. II Yekaterina vaqtında çeşme şimdiki yerine avuştırılğan. Közyaş Çeşmesi Hansarayda Demir Qapıdan kirgen soñ Çeşmeli Azbardaki köşelerden birevindedir. Diger köşede de Altın Çeşme bar. Çeşmeniñ ikâyesi körgen ziyaretçilerge terenden tesir etip namını dört bir yaqqa darqalmasına sebep oldı. Çeşme yasalğanı vaqıttan berli Közyaş Çeşmesi dep añıla. O künden berli çeşmeniñ suv hazinesine er kün taşlanğan sarı, qırmızı eki gül bir-birini sevgen bu eki kişini añlata.
1822 senesinde belli rus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkin çeşmeniñ ikâyesini eşitken soñ, Bağçasaray Çeşmesi (rusça Бахчисарайский фонтан) adlı namlı şiirini yazdı.