İbn Sina

İbn Sina
farsça ابن سینا‎
Doğma adı	arapça أبو علي الحسين بن عبد الله بن الحسن بن علي بن سينا‎
Doğğan künü	около 980
Doğğan yeri	Afshona[d], Transoxiana[d], Samaniyler devleti[d]
Ölgen künü	1037 İyün 18
Ölgen yeri	Hamadan[d], Kakuyids[d]
Memleketi	Samaniyler devleti[d] Buveyhiyler devleti[d]
Zenaatı	felsefeci, şair, astronomiyacı, ekim, muzıka nazariyecisi, fizikacı, riyaziyatçı (matematikacı), himiyacı, etikacı, İslâm uquqçısı, yazıcı
Wikimedia Commons saytindaki Multimedia fayllar

 

Abu Ali al-Huseyn ibn Abdallah ibn Sina, Ğarp dünyasında Avitsenna adınen belli (arapça ابو علی حسین بن عبدالله بن سینا‎, latince Avicenna, 980 — 1037) - Orta Asiyalı entsiklopediyacı, felsefeci, ekim, himiyacı, astronomiyacı, ilâhiyatçı, şair. İslâmnıñ Altın devriniñ eñ itibarlı polimatı dep sayıla.

İbn Sina, ilimniñ çeşit türlü saalarda qararnen 450 tedqiqiy iş yazğan, olardan qararnen 240-ı bugüngece saqlanğan. İşlerniñ çoqusı (qararnen 150) - felsefiy mevzuğa, 40-ı ise - tibbiyetke bağışlanğan. Eñ belli olğan işlerden “Şifa kitabı” adlı felsefiy ve ilmiy entsiklopediya ve orta asırlar universitetlerniñ çoqusında tibbiyetniñ ögrenilmesi içün esas ders kitabı olğan “Tibbiyet ilminiñ qanunı”dır.

O vaqıtlarda Orta Asiya devletlerindeki ükümdarlarnıñ ekimi ve veziri edi.

Tercimeiyal

Doğğan yeri

İbn Sina, 980 senesi ilk küz ayında, Buharadan uzaq olmağan Afşana qasabasında dünyağa keldi. Şahsiy tercimeiyalında babasınıñ doğğan yeri, Balh şeeri (zemaneviy Afğanistan) olıp o, ismailitlerge ait olğanını qayd ete edi. Samaniy Nuh ibn Mansur üküm sürgen vaqıtlarında Buharağa köçip kelgen, anda ise divan memurı olıp çalışmaqta edi. Anası, Afşanada doğğan, ailesi ise - ekinci oğlunıñ doğuvından evel anda yaşay edi, soñra Buharağa köçip kelgen. O vaqıt Buhara, islâm dünyasında ilim ve medeniyetiniñ esas merkezlerden biri edi.

Tasilniñ başlanuvı

Baştan İbn Sinanıñ babası, onıñ tasilinen şahsen ve qomşulıqta yaşağan yeşillik satıcısınıñ yardımı ile oğraşa edi. Ondan bala İndistan riyaziyatınıñ esasları aqqında malümat alıp raqamlarnen arifmetik areketlerni ögrendi. Bazı vaqıt içinde İsmail-Zagid adlı bir ocadan fıqıhnı ögrene edi.

Soñra İbn Sina, babasınıñ tanışı ve "felsefe bilgiri" belli olğan Abu Abdullah an-Natilinen oğraşa edi. Qurannıñ ezberden bilinmesine imtiannı tapşırıp hafiz unvanını alğan. Natilinen o, "İsaguci" kitabını, felsefeci Tirli Profiriyniñ "Kiriş" işlerini tetqiq etmege başladı. Onen de İbn Sina, Evklidniñ bir qaç teoremasını keçip, Almagestniñ ve qadimiy yunan alimi Klavdiy Ptolemeyniñ astronomiya işleriniñ oquvına keçti. Sıq, ocanıñ sualine cevap bererek, talebe, sualniñ maiyetine ondan daa yahşı dala edi.

14 yaşından berli oğlan, öz küçü ile oqumağa başladı, çünki, şahsen bildirgeni kibi, oca, onıñ çoq sayılı suallerine cevap berip olamay edi. Aristotelniñ "Metafizika" işini tetqiq etmege başladı, onıñ sözlerine köre, "bir şeyni añlamadım, müellifniñ niyetleri de menim içün sır olaraq qaldı". Metafizakanı, İbn Sinanen bazarda üç direm ile satın alınğan Al-Farabiniñ "Metafizikanıñ tezisleri" kitabı añlamağa yardım etken.