Qırım Evi

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI

'Qırım Evi' — Ukrainadaki medeniy, içtimaiy, uquq qorçalav, tasil ve haber saalarında Qırım mevzuatınen oğraşqan içtimaiy ve medeniy teşkilâtlarnıñ ğayketini birleştirgen bir platforma, medeniy bir alan. Devlet müessisesi statusındadır.

Teşkil etilüv[deñiştir | kodunı deñiştir]

Qırım Evini teşkil etüv fikri Kyivde 2014 s. peyda olıp, faqat tek 2015 s. yerine ketirilgen edi.[1]

Ukraina vatandaşlarınıñ – em de Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlarındaki milliy azlıq ve elbette qırımtatarlarnıñ – aqları ve serbetliklerini temin etmek içün Qırım evi teşkil etilgen.


'Qırım Evi'niñ ilk müdiri, "Qırımnıñ inkişafı vaqfı"nıñ prezidenti Skorık Oleksiy oldı, 2017 senesinden berli şu vazifesinde meşur aktör ve rejisör Ahtem Seitablayev buluna.

Programma müdiri – uquq qorçalayıcı, tasil ve medeniy leyhalarnıñ idarecisi, jurnalist ve 'Qırım SOS' içtimaiy teşebbüsiniñ tesisçilerinden biri Alim Aliyevdir:

''Qırım Evi',Ukrainada, Ukraina ve qırımlılar içün türlü saalarda yañı manalar yaratacaq bir yer olmalıdır'.

Faaliyet[deñiştir | kodunı deñiştir]

Medeniy ve sanat merkezi olğan Qırım Evi, munaqaşalar keçirmek, kitaplar taqdim etmek, edebiy yarışlar ve halq ögünde çıqış yapmaq, em de uquq qorçalav tedbirlerini ötkermek içün bir meydançıq oldı.

Qırım Eviniñ faaliyeti bir qaç saalarında keçirilir:

  • Medeniy
  • Tasil
  • Uquq qorçalav
  • Mahsus leyhalar

Medeniy saasınıñ dallarından biri edebiyat ola. 2018 s. Qırım Evi, «Qırım inciri» adlı bir ukrain-qırımtatar edebiy yarışını teşkil etken. Bu yarış, tek qırımtatar tili ve edebiyatınıñ inkişafına ve kenişletmesine degil, eki medeniyetiniñ daa yahşı ve teren añlaması içün tercimelerniñ sayısını arttırmağa da yardım ete. Yarış neticesinde ukrain şairleriniñ eserleri ilk kere qırımtatar tiline, qırımtatar yazıcılarınıñ eserleri ise ukrain tiline tercime etilgen. 2018 s. yarışqa 244 eser  (olar arasında 178 ukrain ve 43 qırımtatar tilinde) taqdim etilgen edi.

Yarış iştirakçılarınıñ eñ güzel eserlerini birleştirgen «Qırım inciri» ilk edebiy cıyıntığı edebiy yarışnıñ mahsulı oldı. Kitap 2019 s. Kyivdeki «Kitap Arsenalı» (ukraince «Книжковий Арсенал») milletlerara forumı çerçivesinde taqdim etildi.[2][3][4][5]

2019 s. Qırım Evi, «Qırım inciri» ekinci edebiy yarışını ilân etti. Şu yıl  müellifler üç yuzden çoq eser yöneltken ediler. 2018 s. köre, qırımtatar tilinde yazılğan eki kere çoq eser kelgen, em de tercimeler sayısı artqan.

Bundan ğayrı, Qırım Evi, qırımtatar halqınıñ tarihı ve medeniy mirasinen bağlı edebiyatını neşir etmesine yardım eter:

  • «Kün doğdı» - ukrain tiline tercime etilgen qırımtatar klassik edebiyatı
  • Yusuf Bolatnıñ «Alim» romanı
  • Nataliya Belitserniñ «Qırımtatarlar tamır halqı olaraq» kitabı
  • Mıhaylo Yakuboviçniñ «Qırım hanlığınıñ felsefiy fikri» kitabı

Diger medeniy tedbirler[deñiştir | kodunı deñiştir]

  • Mıstetskiy Arsenaldaki beraberlikte yapılğan «Qırımnıñ acayip ikâyeleri» sergisi[6][7]
  • «Qırım qara qan damarlarında» foto sergisi (Zarema Yalıboylı)
  • 'Leh musulmanları — tatarlarnıñ ananeleri ve zemanesi' sergisi (Leh institutınen birlikte)
  • «Qırım ateş hattı» fotoleyhası
  • «SURGUN» adlı zemaneviy sanat leyhası
  • «Sürgünlikniñ yüzü» fotosergisi (Zarema Yalıboylı)[8][9]

Qırım Evi, acele meselelerni aktualleştirip faal sürette halq ögünde çıqışlar ve lektsiyalar keçire:

  • «Qırımtatar qurşunlanğan uyanuvı»
  • «Qırım hanlığında qadınnıñ vaziyeti»
  • Qırım teşkilâtlarınen speed-dating
  • «Qırım: kelecekniñ stsenariyi» muzakeresi
  • «Qırımtatarlarnıñ etnogenezi» lektsiyası
  • «Belli ol(ma)ğan Qırım» lektsiyalar qaytavı[6]
  • «Qırım: evge yol» tögerek masası

Tasil saası[deñiştir | kodunı deñiştir]

2018 s. Qırım Evi esasında qırımtatar milliy oyunları dersi peyda olğan vaqıtta tasil saası faal sürette çalışmağa başladı. Bundan ğayrı, bütün istegenler içün bedava qırımtatar tili kursları ve «Laf et!» laqırdı klubu teşkil etildi.[10].Viki-muarrirliginen bağlı «Qırımtatarca Vikipediyasını yazayıq» tasil tedbiri ve Qırımtatar tiliniñ vaziyetine bağışlanğan konferentsiya keçirildi.[11]

Uquq qorçalav saası Qırım Eviniñ eñ müimlerinden biridir:

  • Qırım siyasiy mabüslerine qoltutmasına bağışlanğan aktsiyalarnı teşkil etilüv ve keçirüv.[12]
  • Kyiv Qırım birdemligini ötkerüv (Kreml siyasiy mabüsleriniñ soylarınen cemaat ögünde körüşüvler).[13]

Mahsus leyhalar[deñiştir | kodunı deñiştir]

«Qırım Evi yüreklerni birleştire»[deñiştir | kodunı deñiştir]

2017 s. Ukraina mustaqillik kününi qutlamaq içün Qırım Evi, Kyivdeki Poştova ploşçada «Qırım Evi yüreklerni birleştire» ilk qırımtatar open-air kontsertini keçirdi. Kontsertte «Shatur-Gudur» pank-rok gruppası, caz pianisti ve bestekârı Usein Bekirov ve Elzara Batalova kibi qırımtatar icracıları iştirak ettiler. Kontsertke de 2013te Eurovision Song Contest yarışınıñ Ukrainanı temsil eticisi Zlata Ogneviç qoşulğan edi.[14]

Oktâbr ayında 2018 s. «Qırım Evi yüreklerni birleştire» hayriye kontserti keçti. Ses yazuv evinde belli qırımtatar bestekârlar icrasında qırımtatar etnocazı yañğırağan edi. Sanada Ukrain halq artisti, gitaracı Enver İzmaylov, caz yırcısı Aysel Baliç ile pianist ve bestekâr Usein Bekirov bulunğan ediler. Kontsert devamında Qırımdaki balalarğa yardım etmek  içün para toplanıla edi.[15][16]

2019 s. ukrain şeerlerinde Qırım ve qırımtatar mevzularına bağışlanğan «Qırım Evi yüreklerni birleştire» tedbirleri keçirilgen. Bu leyha Ukraina medeniy vaqfı yardımıi le Mariupol, Herson, Ujğorod, Odesa, Kramatorsk, Harkiv ve Kyiv şeerlerinde ötkerilgen. İyül – avgust 2019 s. devamında cemaat erbapları, Kreml sabıq siyasiy mabüsleri, siyasetçiler ve jurnalistler kibi spikerlernen beraber içtimaiy ve siyasiy muzakereler keçirildi. Eglenceli programma em edebiy oquvdan, em de «Qırım inciri» edebiy antologiyasınıñ tanıtılmasından ibaret olğan. Ukrainlerge qırımtatarlarnıñ medeniyetini daa yaqın köstermek içün bazı şeerlerde kontsertler, bazılarında çölmekçilik dersleri teşkil etilgen edi. Misal içün Mariupol ve Ujğorod şeerlerinde çölmekçilik derslerini Rustem Skibin alıp barğan edi. Odesa ve Herson şeerlerinde ise leyhalarnıñ eglenceli programmasını Usein Bekirov ve Aysel Baliç taqdim etken ediler. Harkiv ve Kramatorsk şeerlerinde Qırım Evi 'Shatur-Gudur' qırımtatar pank-rok gruppasınıñ muzıkası yardımınen yüreklerni birleştirgen edi.[17][18][19][20][21]

25 avgust 2019 s. Kyivde ötkerilgen ve Ukraina mustaqillik kününe bağışlanğan 'Qırım Evi yüreklerni birleştire'niñ ekinci open-airinde leyhanıñ soñu oldı. Festival çerçivesinde qırımtatar muzıkası yañğıray edi, em de 'Hromadske' taqımı tarafından çıqarılğan ukrain esir deñizcileri aqqında «Keriç esirleri» vesiqalı filmi ilk kere kösterildi. Kontsertniñ eñ meşur iştirakçısı, 2016 s. Eurovision yarışınıñ ğalibesi ukrain yırcısı Jamala oldı. 7 saat devamında Oleksandr Polojınskıy ve «Buvye» gruppası, KYRBASY etno gruppası, Elvira Sarıhalil, «Shatur-Gudur» kibi ukrain ve qırımtatar icracılarınıñ yırı yañğırağan edi.[22]

Fevral ayında 2018 s. Qırım Evi, «Ukrain aqiqatı» internet neşrinen beraber Terroristlikke Qarşı Ameliyatındaki Qırımdan askerler aqqında ikâye etken 'Qırım ateş hattı' foto leyhasını taqdim etti.[23]

«Tamırlar»[deñiştir | kodunı deñiştir]

1944 s. qırımtatar halqı sürgünliginiñ canlı şaatlarını toplağan 'Tamırlar' kütleviy davranışı.

'Tamırlar' multimedia platformasınıñ maqsadı, bu qorqunçlı facianı başından keçirgen insanlarnıñ ikâyelerini toplamaqtır.[24][25]

Alim Aliyev:

'Cep telefonlarımıznı, smartfonlarımıznı alıp, qartanalarımız ve qartbabalarımıznıñ yanına kelip, sürgünliknen bağlı biz tizgen sual cedveli boyunca sorav (nasıl er şey edi, sürgünlik nasıl keçe edi, sürgünlikten soñ ilk yılları yaşayış nasıl edi) keçirmege teklif etemiz'.

«Ot topraqnı teşip keçe» teatr leyhası[deñiştir | kodunı deñiştir]

Fevral ayında 2019 s. Qırım Evinde Qırım rejisörı Galina Cıkayeva tarafından çıqarılğan ve dramaturglar Dena ve Yana Gumennıh oynağanı «Ot topraqnı teşip keçe» teart leyhasınıñ premyerası olıp keçti. Leyha, КримSOSnıñ Qırımdaki işkenceler aqqında şaatları, Amnesty Internationalnıñ Şarqiy Ukrainadaki insan aqlarını bozması ve işkenceler aqqında esabatı esasında yaratıldı. Seyare Kökçe ve Aliye Kencaliyevanıñ qırımtatar şiiriyeti, leyhanıñ bediiy temeli oldı.[26][27]

Devletlerara alanlarda Qırım mevzusını qorçalav[deñiştir | kodunı deñiştir]

Qırım Evi Avropa Şurası, Avropa Parlamenti, ATET (ing. OSCE), Birleşken Milletler Teşkilâtınıñ Telükesizlik Şurasında Qırım vaziyetine bağışlanğan qorçalav missiyalarına faal sürette qoşula.[28]

Menbalar[deñiştir | kodunı deñiştir]

  1. ↑ У Києві відкрився Кримський дім(ing.). КримSOS. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  2. ↑ У Києві презентували українсько-кримськотатарську антологію «Кримський інжир»(ukr.). Крым.Реалии. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  3. ↑ Літературний конкурс «Кримський інжир» визначив переможців: як це було | Новини на Громадському радіо(ukr.). Громадське радіо. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  4. ↑ Твори переможців конкурсу "Кримський інжир" видадуть книжкою(ukr.). www.ukrinform.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  5. ↑ Відбудеться літературний фестиваль «Кримський інжир» / "Qırım inciri"(ukr.). ЛітАкцент - світ сучасної літератури. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  6. ↑ 6,0 6,1 Вечірній Київ :: Від палеоліту до сучасності: в столиці показують дивовижні історії Криму (uk-UA). vechirniy.kyiv.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  7. ↑ У Києві відкрилася виставка «Дивовижні історії Криму»(ukr.). Громадське радіо. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  8. ↑ Фотовиставка "Обличчя депортації. Трагедія кримських татар" і фестиваль сучасної кераміки. Найважливіші культурні події тижня(ukr.). tyzhden.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  9. ↑ Про біль кримського народу розкажуть світлини | Погляд — новини Києва та Київщини онлайн(ukr.). www.poglyad.tv. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  10. ↑ У Києві запускають безкоштовні курси кримськотатарської мови. The Village Україна (Şablon:HumanizeDate). 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  11. ↑ Презентація-дискусія Пишімо Qırımtatarca Vikipediya. www.facebook.com. 2020 iyünniñ 17 teşkerilgen.
  12. ↑ Кримський дім у Києві створив Книгу пам'яті жертв стрілянини в Керчі(ukr.). www.ukrinform.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  13. ↑ Чергова зустріч Київської Кримської Солідарності щодо нинішньої ситуацію в Криму(ukr.). events.ukrinform.com. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  14. ↑ На Поштовій площі пройшов оупен-ейр «Кримського Дому». The Village Україна. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  15. ↑ Телеканал «UA: Культура» покаже концерт «Кримський дім об’єднує серця» до Дня автономної республіки Крим. stv.detector.media. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  16. ↑ У Києві проходить благодійний концерт кримськотатарського етноджазу (трансляція). Крым.Реалии. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  17. ↑ Крымский дом объединяет сердца: в Краматорске читали стихи и играли крымскотатарский рок | Новости Краматорска — Краматорск Пост | Kramatorsk Post (ru-RU). Kramatorsk Post / Краматорск Пост. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  18. ↑ Культурний проект «Кримський Дім об`єднує серця» у Харкові(rus.). Cross-Media. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  19. ↑ У Херсоні зустрічають проєкт "Кримський дім"(ukr.). www.ukrinform.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  20. ↑ https://uz.suspilne.media/news/32724),%20(https://od.suspilne.media/news/30276. uz.suspilne.media. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  21. ↑ "Кримський дім об'єднує серця". Про його культуру, політику і майбутнє – в програмі «Ранок Маріуполя» - Новини | МТВ(rus.). Марiупольське телебачення. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  22. ↑ День Незалежності з кримськотатарським колоритом: у Києві почався особливий концерт – включення (uk-UK). 5 канал. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  23. ↑ Кримська лінія вогню(ukr.). Українська правда. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  24. ↑ Презентація нового проекту Кримського Дому «Tamırlar»(ukr.). www.ukrinform.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  25. ↑ Мультимедійий проект «Tamırlar» оголосив збір відеосвідчень історій депортації кримських татар | Погляд — новини Києва та Київщини онлайн(ukr.). www.poglyad.tv. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  26. ↑ Театральний перформанс "Трава пробиває землю" -(ukr.). guide.kyivcity.gov.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  27. ↑ Режисерка Джикаєва: перформанс "Трава пробиває землю" оснований на документах про тортури в Криму | Новини | Українське радіо (ua). www.nrcu.gov.ua. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
  28. ↑ У Раді безпеки ООН розпочалось засідання до п'ятиріччя анексії Криму (трансляція)(ukr.). Крым.Реалии. 2019 noyabrniñ 19 teşkerilgen.
Menba – "https://crh.wikipedia.org/w/index.php?title=Qırım_Evi&oldid=212126"