Mekke

qırımtatar adı =  Mekka
original adı = مكة المكرمة
memleket = Saudiy Arabistan

Mekka bayrağı

XVIII asırda el-Al-Haram camisi ve Mekke

XIX asırda El-Al-Haram camisi ve Mekke

XX asırda El-Al-Haram camisi ve Mekke

2017 senesi Al-Haram camisi

2020 senesi Al-Haram camisi

Mekke, resmiy olaraq Aq Mecca (arabiyce Mekke - Makkat-el-Mukarrama) - Saudiy Arabistan ğarbiy tarafında, Qızıl deñiz 80 km mesafede yerleşken bir şeer. Mekke okrugınıñ memuriy merkezi. Musulmanlar içün Hacılıq merkezi (baqıñız Hac).

Mekke - musulmanlarnıñ muqaddes şeeri. Onı ⁇ islamnıñ ⁇ kolybeli dep sayalar. 630 senesi öz pozitsiyasını quvetleştirgen Medine cemiyetiniñ musulmanları Muhammed peygamberniñ yolbaşçılığı ile Mekke kirip, şeer cenksiz teslim oldı, sakinler İslâm qabul etti. Qûran Ayetler indirilgen soñ, Ka'âba bütün dünya musulmanlarınıñ bir yönelişke muracaat etüviniñ rehberi oldı, bundan soñ musulmanlar, hacılıq vaqtında, Qudüske doğru dua etken olsalar da, qay yerde bulunsalar da, Meccağa (Qibla) yüz çevirmege başladılar. Mekke yanında dünya miqyasında eñ büyük Mına ziyaratçileriniñ çadır şeerçiligi qurulğan.

Mekke merkezinde dünyada eñ büyük ve esas camisi - Al-Haram (arabiyden tercime etilgen - ⁇ Qanunlı camisi ⁇ , aynı zamanda ⁇ Tüzetilmez ⁇ , ⁇ Mücaddes ⁇ ya da ⁇ Mühaddis yer ⁇) bar. İç avılında İslâmnıñ baş mücaddes yeri - Ka'ba yerleşe. Musulman olmağanlarnıñ Mekkeğa kirişini memleketniñ qanunları yasaq ete. Bu yasaqlanğan caminiñ (al-Haram) adı oldı.

2010 senesi noyabr 13-te memlekette ilk yerüstü Mekke metropolitenı açıldı; o, şeer ve hacılıq merasimleri yerlerine: Müzdelif ve Mina vadilerine, Arafatqa büyük bir sayılı Hacılarnıñ köçüvini temin ete.

2012 senesi Mekkede dünyada eñ büyük Abraz el-Beyt bina-kuş kompleksiniñ qurucılığı yekünlendi, onıñ eñ yüksek binası - Kral saat kuşı - dünyada dörtünci eñ yüksek bina ola ve dünyada eñ büyük ve eñ yüksek saatlarğa saiptir.

Mekke ziyaretçilerniñ sayısı çoq olğan vaqıtta, yaralanğan ve elâk olğan insanlarnen basqı, yanğın ve diger vaqialar ola. 1990 senesi Mekkede yürüş tunelinde facia yüz berdi, onıñ neticesinde 1,5 biñge yaqın hacı elâk oldı. Mekkede eñ büyük basqı adisesi 2015 senesi olıp keçti, anda 2 biñden ziyade hacı elâk oldı.

Etikologiya

Şeerniñ resmiy adı arap. Mekka el-Mukarrama مكة المكرمة Noble Mekkesi ?? , bazıda ?? Mekkeniñ muqaddes şeeri ?? olaraq tercime etil. Şeerniñ eski adı بَـكَّـة‎ Bakka (arap. Bâ'kâ[5][6][7]) ?? belli olmağan etimologiyalı arap sözüdir[8]. Bazı tahminlerge köre, ?? Bakka ?? şeer yerinde yerleşken vadiynıñ eski adıdır. İslâm apologetleri, İslâm menbalarına qadar bu yerniñ Tañrıda Baqqa adı ile añılğanından eminler[9]. Daa soñra Qıral Ceyms (James) İnciliniñ (İbr. בָּכָא, ingl Baca ?? (ingl.) "Qırımtatar tilinde" Mezmurlar kitabında (84:6) añıla. Zemaneviy alimler bu kibi iddialarnı red eteler[10]. Mekkeniñ başqa adı ?? Tihama (arap. te'h'am'a) dep yazılğan. Mekkeniñ daa bir adı, arap ve islâm ananelerinde qullanılğan ?? Paran ya da Paran (Eski Ahitte añılğan Paran çöliniñ adından ?? Vaera 21:21[12]) yazılğan. Suriye coğrafyası Yaqut el-Hamavi, ?? Farannı yeudiy sözü, Tora ?? Mekkeniñ adlarından biri edi, dep yazdı[13]. Arap ve islâm ananeleri Paran çölüniñ keniş manada Tihama olğanını, İsmail peyğamberniñ yerleşken yeri ise Mekkeniñ olğanını aytalar[12]. ?? Bakka ?? şekli Quranda da qullanıla (3:96), ?? Mekkeniñ ? şekli ile beraber (48:24) [8][14]. Musulman alimleri onı, adetince, Kaaba ibadethanesi yerleşken şeerniñ muqaddes rayonını bildirmek içün qullanalar[1].

Coğrafiya

Mekke deñiz seviyesinden 227 metr yükseklikte ve Qızıl deñiz yalısından tahminen 80 kilometr uzaqlıqta buluna. Merkeziy Mekke dağlar arasında bir koridorda buluna, onı sıq-sıq "Mekke vadisi" dep adlaylar. Vilayette El-Taniym vadiyi, Bakka vadiyi ve Abkar vadiyi bar[17][18]. Bu dağlıq yerleşme şeerniñ zemaneviy keñişlev strategiyasını belgiledi. Şeerniñ merkezi, şeerniñ büyük qısmından aşağıda yerleşken Mescid al-Haram rayonında buluna. Cami etrafındaki territoriya eski şeer şeklinde. Esas Al-Mudaha ve Suğ al-Layl caddesleri caminiñ şimalinde, ve As-Suğ Assağır caddesleri cenüpte. Şeerniñ merkezinde Büyük Cami etrafındaki yerler yañıdan planlaştırıldı, yüzlernen evli kvartallar keñ prospektler ve şeer meydanları ile deñiştirildi. Ananeviy evler yerli taşlardan qurulğan ve adetince eki ya da üç qatlı ola. Mekkeniñ umumiy meydanlığı 1200 km2-den ziyade ola[19].

Qadimiy Mekkede bazı esas suv menbaları bar edi, meselâ, Zamzam kibi tuzlu suvlı quyular. Ayn-Zubeydniñ çeşmesi de bar edi. Bu çeşmeniñ menbaları Cebel-Saad ve Cebel-Qabkab dağları ola, olar Cebel-Arafadan şarq tarafına bir qaç kilometr mesafede, Mekke şeerinden 20 km cenübiy-şarqta yerleşe. Suv yerastı kanallar (kerizler) yardımınen keçirile edi. Üçünci menba - küçük suv anbarları ve cisternelerde toplanğan yağmur suvı edi. Yağanaqlar az olğanına baqmadan, suv basuv telükesi qadimiy zamanlardan bar edi. El-Kurdiniñ sözlerine köre, 1965 senesine qadar 89 tarihiy suv basuvı oldı, şu cümleden bir qaç Saudiy devirde. Keçken asırnıñ eñ küçlü suv basuvlarından biri 1942 senesi oldı. Bundan soñ Mekkede bentler quruldı