Bağdad
| şeer
Bağdad بغداد 
Vikianbarda Bağdad
|
Bağdad (arapça بغداد) – Iraq Cumhuriyetiniñ paytahtı ve eñ balaban şeeridir.
Etimologiya
[deñiştir | kodunı deñiştir]
Bağdad adı peyda olmasınıñ bir qaç versiyası bar. "Bağdat" adı milâttan evel IX asırnıñ Aşur çivitli yazılarında ve qıral II Navuhodonosornıñ müüri ile işaretlengen Babil kerpiçlerinde (milâttan evel VI asır) rastkele.
Halife Ebu Cafer el-Mansur tarafından qurulğanından berli Bağdatnıñ emiyeti pek arttı. Halife, yañı şeer içün arapçadan tercime etilgende "barışıq şeeri" manasına kelgen Medinet es-Selâm adını sayladı. Bu resmiy ad edi, o, paralarda basılğan ve diger resmiy maqsatlarda qullanılğan edi, amma insanlarnıñ çoqusı eski adnı qullanmağa devam etken. XI asırğa qadar Bağdad adı dünyaca belli olğan megapolisniñ aman-aman yekâne adı oldı.
Eñ keniş tarqalğan versiyası şudır ki, adı orta fars tilinden kelip bagh (tañrı) ve dād (berilgen) sözlerinden kelip çıqa, yani "tañrı tarafından berilgen". Daa az tarqalğan bir versiyağa köre, adı bāgh (bağça) + dād (berilgen) yani "bahşış bağçası", "berilgen bağça" kibi tercime etile.
Coğrafiya ve iklim
[deñiştir | kodunı deñiştir]
Bağdat, aman-aman Iraqnıñ merkezinde, Diala özeniniñ ağzından uzaq olmağan yerlerde, Dicle özeniniñ yalısındadır. Şeer ve onıñ civarındaki ava şaraitleri subtropik ve Aq deñiz ikliminiñ tesiri altında şekillene. Yanvar ayında orta ava arareti +10 °C, iyül ayında ise +34 °C. Yağanaqlarnıñ orta yıllıq seviyesi - 160-tan 180 mm-ge qadar. Eñ çoq yağanaqlar dekabr ve yanvar aylarında yağa. Yaz mayıs ayından oktâbr ayınace devam ete: bu vaqıtta Bağdadda pek sıcaq (iyülde kündüz ava arareti ortalama +43 derecege yaqın ola), yağanaqlar pek siyrek. Qış dekabrden martqa qadar devam ete; qışta ava arareti +18 dereceden ziyade olmay. Qar yağuv adiseleri de oldı (soñki kere 2008 senesi yanvar ayında oldı). 2011 senesi yanvarniñ 21-nde -1 °C-dan -3 °C-ğa qadar buzlavuq qayd etildi, bu ise, minimal qıymetke yaqın.
Mayıs-iyün aylarında şimaliy-ğarbiy yeller ese; bu devirde Bağdatta ve onıñ civarında sıq-sıq hamsin adlı toz ve qum furtunaları ola.
Tabiiy ösümlikler, esasen, qamış, tamçıq palması, özen yalısı boyu çamur otları, qamış, yaydan ibarettir. Dicle özeniniñ yalısında suvda yuva qurğan quşlar bar, hususan papiyler, qarılğaçlar, pelikanlar, qazlar, özen suvlarında hünerli balıqlar bar: karp, som ve ilâhre. Şeer civarında küçük kemirgenler ve qarılğaçlar, zararlı böcekler, hususan sıtma taşıyıcıları olğan sinekler çoq ola.
Eali
[deñiştir | kodunı deñiştir]
| |||||||||||||||||||||||||||
