Anarhizm

Anarhizm - insannıñ eñ büyük azatlığını talap etken cemaat-siyasiy aqım, kütleviy bir isyan ile er angi devlet akimiyetini acele yoq etüv ve küçük muhtar istisalcı ve istimalcı toplulıqları federatsiyasınıñ teşkil etilmesini istey. Anarhizmniñ maqsadı - insanğa nisbeten insan akimiyeti olmaması, cemaatnıñ serbest teşkilâtı ve özidaresiniñ institutları ile qurulmasıdır. Anarhizm devletsizlikni teşviq ete. O, çeşit içtimaiy gruppalarnıñ, sınıflarnıñ, cemiyetlerniñ menfaatlarını ifade etken ahlâqiy ve felsefiy baqış, fikir, itiqatlar sistemasıdır, insanlarnıñ kerçekke ve bir-birlerine munasebetlerini, içtimaiy problemler ve zıddiyetlerni añlay ve qıymet kese, em de bar olğan içtimaiy munasebetlerni pekitüv ya da deñiştirüvge yönetilgen içtimaiy faaliyetniñ maqsatlarına yetmege tırışa.

Anarhizm – cemiyetni devlet zorlavı olmadan teşkil etmek mümkün ve kerek degen fikirdir.  Bundan da ğayrı, ayrı anarhistlerniñ anarhizm sözüniñ artında ne olğanı aqqında qoşma mearetler ola bile ve olar bu mearetler boyunca biri-birinen çoq vaqıt fikir farqında ola.

Anarhizmniñ yönelişleri

1917 senesi Helsinkide rus anarkistleri.

Anarxizm, adet üzre, sol radikal ideologiya olaraq sayıla, çünki siyaset ve iqtisadiyatqa baqışları kommunizm, kollektivizm, sendikalizm ve cemaat iqtisadiyatınıñ (meselâ, anarko-kommunistler, anarko - sendikalistler ve digerleri) anti-avtoritar tafsilâtıdır. Anarko-kommunizmniñ eñ belli nazariyleri Bakunin Mikhail Aleksandroviç ve Kropotkin Petrov Alekseyoviç olğan.

Anarhizm er vaqıt individualist hususiyetini qabul ete Bazı anarhistler kapitalizmni (meselâ, bazar anarhistleri, agoristler ve ilâhre) ve diger bazarğa yönelişli iqtisadiy qurulışlarnı (meselâ, mutualistler) yaqlaylar.  «Sağ» anarhizmniñ vekilleri azlıq olsalar da, aynı vaqıtta dünyadaki anarhistlerniñ ekseriyeti sol yöneliş ğayelerine riayet eteler Aynı vaqıtta anarho-individualizm er vaqıt onıñ tarafdarlarınıñ özara berilmesi demek degil. kapitalizmniñ belli bir şekiline (individualist umumen bazar munasebetlerini red ete bile, onıñ içün esas şey individual serbestliktir).  XXI asırnıñ anarhisti Sindi Mipşteynniñ fikrince, anarhizm – bu «individual ve cemaatnıñ kesişmesinde daima olğan siyasiy ananedir».

Soñki vaqıtlarda anarhizmni (eñ çoq anarhizmni) 100 ile birleştirgen milliy anarhizm kibi bir bölük peyda oldı milletçilik.  Eñ körümli mefkürecisi Troy Sautgeyttir, onıñ fikirlerine konservativ inqilâp, ananeviylik, Üçünci yol, Yañı sağ ve çeşit anarhist mektepleri. Zemaneviy ukrain milliy anarhizmi inqilâpqa, sınıf küreşine, ukrain milletiniñ özüni teşkil etmesine, tuvğan tabiatnı qorçalavğa, sağlam yaşayış tarzına emiyet berilgen etnik milletçilik, anarho-sindikalizm ve anarho-kommunizmge esaslanğan keskin antikapitalist ve proletar mefküredir.

Anarhist felsefiy fikiriniñ yönelişleri ekstremal individualizmden başlap, bütünley kollektivizmge qadar keniş ğayeler spektrinden ibarettir.  Bazı anarhistler er bir türlü zorbalıq ve zorbalıqnı red eteler.  Diger anarhistler bazı allarda onı yaqlaylar, başqaları arasında anarhiya yolunda zorbalıqlı inqilâpnı ögge süreler.

İçtimaiy anarhizm

İçtimaiy anarhizm- individualistik anarhizmnen beraber anarhizmniñ eki esas yönelişinden biridir.  İçtimaiy anarhizm añlamı, adet üzre, anarhizmniñ kommunitar şekillerini belgilemek içün qullanıla, olar işbirlik, işbirlik ve özara yardımnı qayd eteler, aynı vaqıtta istisal vastalarına ve kapitalist munasebetlerine hususiy saiplikni red eteler.  İçtimaiy anarhizm anarho-kollektivizmni, anarho-kommunizmni, libertarian sotsializmini, anarho-sindikalizmni, içtimaiy ekologiyanı ve qısmen mutualizmni birleştire.

Kollektivistik anarhizm

Anarko-kommunist Peter Kropotkin (1842-1921), kommunist anarhizmniñ eñ belli nazariyesi.

Umumiy anarhizm, deñiştici içtimaiycilik olaraq adlandırılğan, anarhizmniñ inqilâp şeklidir, onı adetince Mikhail Bakunin ve Yogan Most adlılarnen bağlaylar. Mutalistlerden farqlı olaraq, kollektivistik anarkistler mahsus mal mülkiyetniñ bütün şekillerine qarşı çıqalar, çünki böyle mal mülkiyeti toplulıqlarğa ait olmalı, dep tüşüneler. Anarko-kollektivistlerniñ fikirince, bunı tek küçlü gruppalar tarafından küç qullanılğan inqilâpnen başlap yapmaq mümkün ( "propaganda areketnen" ), yani işçi kütlelerini inqilâplandırmaq kerek, olar mahsulatnı kollektivleştireler. Amma, kollektivizatsiya para bölüvi ile bağlı degil, çünki işçilerge işke sarf etilgen vaqıtqa köre maaş berilecek. Bu vaziyet soñra anarkomünistler tarafından tenqit etildi, çünki böyle bir sistem "kerekçilik sistemasını destekley" . Anarko-kommunist ve kollektivist ğayeler bir-birine mahsus degil edi. Koltivistler iş içün ücret sistemasını qorçalasalar da, bir qısmı inqilâptan soñ kommunist munasebetlerine keçüvniñ yavaş-yavaş olacağını tüşüne edi, ve Birinci İnternasyonal boyunca Mihail Bakuninniñ malları, meselâ, James Gill, kommunist anarhistleri olğanını iddia etken edi, amma kommunist-qırımcılardan ayırılmaq içün kollektivistlerniñ öz adlarını saylağan edi.

Anarho-kommunizm

Anarho-kommunistler içtimaiy terşilâtnıñ aqqında tek büyül cemiyette yüzük olğanım idda eteler, o, öz-özüni idare eticek kommunallardan cemiyetler qullanuv terşiniñ etile, onıñ içün direkçin-doğru demokratiya printsipleri.  Şalımaqta, yani kollektiv, ortaq añlaşmalar qabul etmek ve oz dırın bu kommunalar federatsiyada ve/ya da konfederatsiyada qızınuv vastasınen, gorizontal ve vertikal (aşığan beyleri) yüzünden ın buğlana.

Anarho-sindikalism

Anarko-sindikal bayrağı.

20-nci asırnıñ başında anarho-sindikalizm peyda oldı, o, Damye V. V. anarhist fikiri içinde ayrı bir yer aldı. küç , onıñ yardımınen cemaat ayatında radikal içtimaiy deñişmeler yapmaq, kapitalizm ve devletni işçilerniñ içtimaiy öz-özüni idare etüvine esaslanğan yañı cemiyetke deñiştirmeknen inqilâp yapmaq mümkün.  Anarh-kommunistler kibi, anarho-sindikalistlerniñ büyük ekseriyeti de cemiyetniñ zenginler sınıfına bölünmesiniñ eñ müim sebeplerinden biri olaraq körgen aqçalı emek ve istisal vastalarına hususiy saiplik sistemasını lâğu etmege tırışalar ( saipleri) ve fuqareler (işçiler, işçiler).

Anarko-sindikalismniñ esas printsipler emekçi birdemligi, doğrudan areket (umumiy grev ve er kün iş yerinde küreş, sabotaj), emekçilerniñ öz başına ükümdarlığıdır. Bular anarxizmniñ diger yönelişleri ile pek uzlaşqan, şunıñ içün anarx-sindikalistler tez-tez anarx-kommunist ya da anarx-kollektivist olalar. Anarko-sindikalism tarafdarları işçi-sindikatsiya teşkilâtlarınıñ inkişafını isteyler, çünki bu işçi-işçilerni peyda olğan sistemada toplay ve böylece içtimaiy inqilâpke yardım ete.

Zemaneviy anarhist areketi

Zemaneviy anarhist areketi pek çeşittir, ve o, çoq aqıntılarnı qavrap ala.  «Eski» anarhistlernen, yani anarhizmdeki klassik yönelişlerniñ vekilleri, esasen anarho-sindikalistler ve anarho-kommunistlernen beraber, misal olaraq, Anarh-primitivizm kibi areket bar.

Bundan da ğayrı, «avtonomistler», qırmızı terililer (qırmızı ve anarhistler), liberal anarhistler, ekologik areketler, çeşit medeniy teşebbüsler, yerleşüvlerniñ anarhist tarafdarı areketleri de bar, olarnıñ sayısı on biñlernen faalcidir.  Olar bugünki cemiyette «kündelik ömürniñ dekolonizatsiyası» degen şey içün küreşeler.

Vaziyetçi ve yañı sol ananelerini saqlap, zemaneviy anarkistler, bütün meselelerni topluca, birdemlik esasında, şahsiyeti ürmet etip, avtoritarlıq ve hiyerarhiya qaçıp, çetel ve repressiv cemiyetke alternativ yaratmağa tırışalar. Patriarhatqa cinsiyet musaviyligi, ananeviy qoranta munasebetlerine - komünler, hiyerarhiyağa - öz-özüni teşkil etmek qarşı çıqa.   Ekologizm, antiimperialismi ve antifaşizm teşviq etile ve faal şekilde qullanıla. Anarhistler cinsiy, milliy, cinsiyet alâmetleri, devletlerara cenkler ve neokolonialismi siyasetine qarşı aktsiyağa qarşı çıqalar.

Anarhistler antifaşist areketinde pek faal olalar, neofashistler ve neonazistler ile, em de politsiya ile caddesde qarşılıq kösterüvlerde iştirak ete. 1970-inci yıllarda atomğa qarşı areketniñ büyük miqdarı ve populârlığı peyda oldı, anda anarhistler ve avtonomlar faal iştirak etti. Bu ğarbiy gençlerniñ faal iştirak etken pek kütleviy areket edi. Avtonom-kvarteler çoqtan boş binalarnı zapt ete, olarnı liberal medeniyet ve siyaset merkezlerine çevireler. Çeşit anarhist kommunalları bar, eñ müimlerinden biri - Kopenhag Hristianlıq kommunasıdır.

CNT-AIT iş birligi iştirakçileri, bayraq taşıy

Bir sıra memleketlerde anarko-sindikalistik anohusıaslıq ve teşviqat teşkilâtları devam ete, olarnıñ arasında eñ büyükleri - İsveç SAK, İİspaniya NKT ve VKT, İtaliya, Frenkistan-MAT ve NKT-F, Almaniyağa(onıñ on biñlernen azası bar) [1].

Keçmiş ve şimdiki vaqıtta anarhistlerniñ eñ belli teşkilâtları ve kollektivleri

• CNT (Confederación Nacional del Trabajo) - Milliy iş konfederatsiyası.  Anarko-sindikalistlerniñ sendikalar cemiyeti. İspaniya. 1910 senesinden berli bar.
• Sınıf Cenk Federatsiyası - Sınıf cenk Federatsiyası.  Büyük Britaniya. 1983 senesinden berli bar.
• CrimethInc adları bir kelime oyunıdır. Onıñ sesini ⁇ Cinayet fikiri ⁇ , yazılmasını ⁇ korporatsiya ⁇ Cina" ⁇ dep tercime etmek mümkün. AQŞ ve diger memleketler. 1996 senesinden berli bar.
• FAI (Federación Anarquista Ibérica) - İberiya anarhistleriniñ federatsiyası.  İspaniya. 1927 senesinden berli bar
• FAUD (Freie Arbeiter Union Deutschlands) - serbest işçiler birligi Almaniya (1919-1933)  
• FORA (Federación Obrera Regional Argentina) - Argentinanıñ regional işçiler federatsiyası.  1901 senesinden berli bar.
• IWW (Dünya Süniat İşçileri) - dDünyanıñ sanayı işçileri  AQŞ ve diger memleketler. 1905 senesinden berli bar.
• SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) - İsveçniñ merkeziy işçi teşkilâtı.  Anarko-sindikalistlerniñ birligidir. 1910 senesinden berli bar. İsveçniñ eñ büyük sendika.
• Anarxsiya qara haçı
• Ukrainanıñ inqilâp arbiyleri (1918-1921)
• Yür Federatsiyası - 1870 senesi qurulğan.  İsviçre ve diger memleketler.
• İnqilâp Anarko-sindikalistikler Konfederatsiyası (KRAS) (BİA-nıñ bölügi - Anarko -sindikaliski internaatsionaliyanıñ sabıq SSCB territoriyasında)  
• RAKAS (Mahna adlı anarko-sindikalistler inqilâp konfederatsiyası) - 1994 senesinden berli bar.  Ukrainanıñ eñ büyük anarko-sindikalistik konfederatsiyası.
• Doğrudan areket - Ukrainada mustaqil student anarko-sindikalistik sendikalarınıñ ağıdır. 

Daa baqıñız

• diktatura

Edebiyat

• А. Круглашов . Анархізм // Політична енциклопедія / редкол.: Ю. Левенець (голова), Ю. Шаповал (заст. голови). — К. : Парламентське видавництво, 2011. — С. 27. — ISBN 978-966-611-818-2.
• В. Лісовий. Анархізм // Філософський енциклопедичний словник / В. І. Шинкарук (гол. редкол.) та ін. — Київ : Інститут філософії імені Григорія Сковороди НАН України : Абрис, 2002. — 742 с. — 1000 екз. — ББК 87я2. — ISBN 966-531-128-X.

Bağlantı

• Маніфест Унабомбера (аудіозапис)(укр.)
• Анархізм [Архівовано 13 грудня 2016 у Wayback Machine.] //Політологічний енциклопедичний словник / уклад.: Л. М. Герасіна, В. Л. Погрібна, І. О. Поліщук та ін. За ред. М. П. Требіна. — Х. : Право, 2015
• [Архівовано 25 квітня 2016 у Wayback Machine.] АНАРХІЗМ // Енциклопедія історії України (ЕІУ) на сайті Інституту Історії НАН України
• К. Е. Жолковський. Анархізм [Архівовано 22 листопада 2016 у Wayback Machine.] // Юридична енциклопедія : [у 6 т.] / ред. кол.: Ю. С. Шемшученко (відп. ред.) [та ін.]. — К. : Українська енциклопедія ім. М. П. Бажана, 1998. — Т. 1 : А — Г. — 672 с. — ISBN 966-7492-00-X.
• Анархізм [Архівовано 11 березня 2021 у Wayback Machine.] // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1957. — Т. 1, кн. I : Літери А — Б. — С. 30-31. — 1000 екз.
• Анархістична Україна: Драгоманов-Махно [Архівовано 7 січня 2020 у Wayback Machine.]
• Анархопедія — вікі-енциклопедія анархізму.
• Хліб і воля [Архівовано 21 серпня 2008 у Wayback Machine.] — Кропоткін Петро Олексійович(рос.)
• Взаємодопомога як фактор еволюції — Кропоткін Петро Олексійович(рос.)
• Смірнов І. П. Філософія анархізму [Архівовано 3 квітня 2007 у Wayback Machine.](рос.)
• Російські соціалісти і анархісти після жовтня 1917 року [Архівовано 2 березня 2012 у Wayback Machine.](рос.)