İlyas Borağanskiy

İlyas Borağanskiy
Doğğan künü	1852 aprel 22(1852-04-22)
Doğğan yeri	Bağçasaray, Aqmescit uyezdi[d], Tavriya guberniyası, Rusiye imperiyası
Ölgen künü	1942
Ölgen yeri	Ufa, Rusiye Şuralar Federativ Sotsialist Cumhuriyeti, Şuralar Sotsialist Cumhuriyetleri Birligi ya da Sterlitamaq, Bashkir Autonomous Soviet Socialist Republic[d], Rusiye Şuralar Federativ Sotsialist Cumhuriyeti, Şuralar Sotsialist Cumhuriyetleri Birligi
Memleketi	Rusiye imperiyası  Şuralar Sotsialist Cumhuriyetleri Birligi
Zenaatı	calligrapher, yazıcı, universitet ocası

İlyas Borağanskiy (1852 - 1942) - qırımtatar neşriyatçı, hattat ve matbaacısı.

İlyas Mırza Borağanskiy 1852 senesinde Bağçasarayda dünyağa keldi. Medrese tasilini tamamlağandan soñ İstanbulğa ketti. 1866-1874 seneleri arasında mında hattatlığını sağlamlap usta oldı. Şarqiy ve musulman tilleri hattalığınıñ eñ qıyın hususlarını aruv etip bilgeni içün, Sankt Peterburgğa çağırıldı. Lâkin mında hattalıq işiniñ alâqa körmemesi neticesinde para sıqıntısı çekti.

1893 senesinde XIV asırda yaşağan İslâm alimi Tebriziniñ Mişkat ül-Mesabih adlı hadis kitabını basmaq içün Sankt Peterburg tsenzura eyyetinden uzun oğraşlardan soñra musaade aldı. Bu kitaptan 1000 adet bastı. Bir vaqıt soñra özüniñ matbaasını açtı. Bu matbaa İsmail Gasprinskiy matbaasından soñra ekinci, Sankt Peterburgda ise birinci qırımtatar matbaası edi. Borağanskiy bu matbaada pek çoq kitap bastı. Bulardan eñ müimleri, Bed ül-Emaliy, Mişkât, Tecvid, Osman Aqçoqraqlınıñ Nenkecan Hanım Türbesi , İvan Krılovnıñ masalları, Gri Boyun (Seraya Şeyka), V. D. Smirnovnıñ Parçalar ve Özetlernen Osmanlı Edebiyatınıñ Örnek Eserleri (Образцовые произведения османской литературы в извлечениях и отрывках), A. İ. Samoyloviçnin İmparator Babürnüñ Şiirleri (Собрание стихотворений императора Бабура), Qazah şairi Abay Qunanbaynıñ şiirleri, Qazan Tatar ziyalısı Qayyum Nasıriyniñ Şarq masalları edi.

1898 senesinde Borağanskiy Türk tili ocası vazifesinen Sankt Peterburg universitetine tayin edildi. Bu vazifede on sene qaldı. 1920 senesinde Borağanskiy matbaa işini qurmaq içün Sterlitamak şeerine (şimdi Rusiyeniñ Başqurtistan cumhuriyeti) ketti. Bundan soñrası onıñ aqqında bir malümat yoqtır, vefatınıñ tam yeri ve vaqtı belli degil.

Qırım Tatar halqınıñ bir temsilcisi olğanını er vaqıt aqlında tutqan Borağanskiy pek çoq resmiy evraqnı Bağçasaray Asilzadesi (Бахчисарайский дворянин) dep imzalağan edi. Bütün ayatını müsülman tasiline adağan olması, Borağanskiyni Rusiye musulmanlarınıñ ve qırımtatarlarnıñ büyük ziyalılarıynen bir sırağa qoşa. Onıñ bu çalışmalarına İsmail Gasprinskiy yaqın destek bergen edi.

Menbalar

• Viktor Yuryeviç GANKEVİÇ Emel Sañ 222 Eylül-Ekim (Sentabr-Oktabr) 1997