Çin yazuvı
Yeşil：Resmiy bolaraq basitleştirilgen Çin yazuvı qabul edildigi fakat fiilen geleneksel Çince yazuvı qullanıldığı bölge (Malezya)
Çim rengi：Resmiy bolaraq Çin yazuvı qullanıldığı bölgeler (Çin qıtası, Singapur)
Açıq yeşil：Resmiy bolaraq Çin yazuvı qullanıldığı bölgeler. (Japonya, Cenübiy Koreya)
Sarı：Eskiden Çin yazuvı qullanılıp bugün qullanılmadığı bölgeler (Vietnam, Şimaliy Koreya, Moğolistan).
Çin yazuvı (Çince: 汉字/漢字; Pinyin: hànzì), künümüzde Çince, Japonca ve Koreceniñ yazılmasında qullanılğan simgesel grafikler ya da logogramlardır.[1] Bunlarğa Mandarin Çincesinde hànzì, Japoncada kanji, Korecede hanja ya da hanmun, Vyetnamcada ise hán tự ya da chữ nho adı berilir.[2]
Çin yazısının ilk örnekleri Çinniñ Shang Hanedanlığı döneminde, yaqlaşıq ME 1600 yıllarına ait Fal Yazıtlarıdır. Çin qaraqteri daa soñra Çin tışında şarqiy ve cenübiy Asiyada Kore, Vyetnam ve Japonda qullanılmaga başlanğan. 20. asırda Şimaliy Koreya ve Vyetnam, Çin qaraqterini qullanmağa tamamınen bıraqqanlar. Bugün Cenübiy Koreya ve Japonyada ise bu ülkeler öz yazım sistemlerini keliştirmiş bolmalarına qarşın Çin qaraqteri alâ qısmen qullanılmaqtadır.
Çin yazı qaraqterleri, elifbeden farqlı bolaraq ses belirtmek içün qullanılmaz; bir tür resim yazısından türemiştir. Bu nedenle farqlı tillerde deñişik seslernen oqunabilir; ancaq añlam deñişmez. Bu sayede Çinceniñ yüzlerce farqlı lehçesini qonuşan Çinliler içün tarıh boyunca iletişimi qolaylaştırğan bir araç bolmuştur. Söz tizimi bolaraq Çinceden tamamen farqlı tilleri qonuşqan Japonlar ve Koreliler ise temel tilbilgisi qurallarını ögrendikten soñra Çince Budist yazmalar kibi belgeleri oquyabilgenlerdir. Bu yönnen Çin qaraqteri Uzaq Şarqda kültürel alışverişin temel taşıdır.
Çinde 1956 yılından soñra Basitleştirilgen (Qolaylaştırğan) Qaraqterler qullanılmağa başlanğandır. Buna qarşılıq Tayvan, Hong Kong ve Makao'da alen Geleneksel (Esas) Qaraqterler qullanılmaqta.
Çin qaraqterleriniñ tarıhsel kelişimi
[deñiştir | kodunı deñiştir]| Arkaik | Zhuanshu (Qin Hanedanlığı) | Geleneksel (Esas) qaraqterler | Sadeleştirilgen (Qolaylaştırğan) | Pinyin | Añlamı |
|
|
人 | — | rén | insan |
|
|
女 | — | nǚ | bike |
|
|
子 | — | zǐ | bala |
|
|
日 | — | rì | küneş |
|
|
月 | — | yuè | ay |
|
|
山 | — | shān | dağ |
|
|
川 | — | chuān | nehir |
|
|
水 | — | shuǐ | suv |
|
|
雨 | — | yǔ | cavun |
|
|
竹 | — | zhú | bambu |
|
|
木 | — | mù | tahta |
|
|
馬 | 马 | mǎ | at |
|
|
鳥 | 鸟 | niǎo | quş |
|
|
龜 | 龟 | guī | qaplı bağa |
|
|
龍 | 龙 | lóng | ejderha |
Zamirler
[deñiştir | kodunı deñiştir]- 我: Men (wo)
- 你: Sen (ni)
- 他 (bike içün yazuvı: 她): O (ta)
- 我们: Biz (women)
- 你们: Siz (nimen)
- 他们(bike içün yazuvı:她们): Olar (tamen)
Tüpbilgiler
[deñiştir | kodunı deñiştir]- ↑ Writing and script: a very short introduction. — ISBN 978-0199567782
- ↑ Languages, scripts, and Chinese texts in East Asia. — ISBN 978-0198797821