Ahmed Geray
| Ahmed Geray | |
|---|---|
.png) | |
| Ölgen künü | mart 1519 |
| Baba | I Meñli Geray[1] |
Topal Ahmed Geray (arap urufatında: طوپال أحمد كراى, ? — 1519) — Qırım hanlığınıñ siyasiy ve arbiy erbabı.
Ayatı
[deñiştir | kodunı deñiştir]Gençlik seneleri
[deñiştir | kodunı deñiştir]I Meñli Geray hannıñ oğlu. Doğğan yeri ve künü belli degil. 1506 senesi Bağçasarayda başqa mırzalarnen beraber Moskva elçisi Konstantin Zabolotskiyniñ urulmasında iştirak etti.
1512 senesi qalğa Mehmed Gerayaltında qardaşları Burnaş ve Mübareknen beraber Moskva Ulu Kinazlığınıñ topraqlarına sefer yaptı. Odoyev ve Belöv rayonlarını zapt ete bildi. 1514 senesi qalğanen beraber Kursk ve Brânsk elrafları seferinde iştirak etti.
Qalğa
[deñiştir | kodunı deñiştir]1515 senesi çiçek ayında babasınıñ ölüminden soñ ağa-qardaşı I Mehmed Geray tarafından qalğa olaraq tayin etile. Tezden han devlet işlerine tesirini ğayıp etti, çünki han Bahadirniñ oğlu ve qarçı-beklerge daa çoq qulaq asqan edi. O, Oçaq (Oçakiv) yurtuna köçti, andan ise, Lehistan ve Litvaniya topraqlarına, er biri Poddilâ ve Kıyiv vilâyetlerine ücüm etmege başladı. Moskvanıñ ulu kinazı III Vasiliynen diplomatik munasebetler qurdı, ondan Kıyiv bölgesini zapt etmege yardım istedi, andan ise Ahmed Geray öz nevbetinde Moskva ükümdarına yardım etip, Vilnonı Litvaniyadan aldı. 1516 senesi Moskva ulu kinazı III Vasiliy oña, onıñ reberligine keçse, Qasım hanlığını vade etti.
Aynı zamanda onıñ ağa-hanı, Ahmed Geraynıñ Oçaq terk etmesini, oğlunıñ reinlerini oña yollamasını ve Lehistan qırallığınen barışmasını talap etti. Amma Ahmed Geray red etip, Qırımdan Oçaqqa ketti. Birazdan qardaşlar kene körüştiler. Amma bir qaç aydan soñ Ahmed Geray Oçaqqa qayttı.
1519 senesi qara qış ayında qalğa, Osmanlı padişası I Selimden I Mehmed Gerayğa qarşı küreşte arbiy yardım istep, büyük oğlu Cemmet Geraynı rein olaraq İstanbulğa yolladı. Lâkin, o seneniñ mart ayında, Ahmetke qarşı, onıñ beyleri Bahadır ve Alp tarafından yolbaşçılıq etilgen ordu çıqtı. Bahadır Geray Or Qapıda yerleşip, Qırımğa yolnı qapatqan edi. Alp Geray, Ahmed Gerayğa qarşı çıqıp, onı yeñdi, neticesinde Ahmed elâk oldı. Onıñ oğulları Yusuf ve Bucaq İstanbulğa qaçtılar.
Menbalar
[deñiştir | kodunı deñiştir]- Олекса Гайворонский. Повелители двух материков. — Т. 1. — К.—Бахчисарай, 2007. — С. 124—128. — ISBN 978-966-96917-1-2.
- ↑ Яз. Ахматъ-Гирей (rus.) // Энциклопедический лексикон — СПб: 1835. — Т. 3. — С. 496—497.