Roma Papası

Roma Papası — Katolik kilsesiniñ yolbaşçısı, katolik hristianlarınıñ diniy lideridir.

Katoliklerge köre Roma Papası Aziz Petrusnıñ halefidir. İsa Mesih kilse yolbaşçılığını yani papalıq vazifesini Aziz Petrusqa bergen, Petrus ise Roma şeeriniñ birinci yepiskopı olıp, Romada din qurbanı olaraq ölgen. Bu sebepten de eñ tabiiy varisleri Roma yepiskoplarıdır.

Tarih

Papalıq tarihı bir çoq ceetten kilse tarihınen birleşe; bunıñnen baraber bu tarihnıñ bazı devirleri Papalıq qurumınıñ inkişafı baqımından ayrı bir hususiyet taşıy. İlk üç asır devamında papalar, daa çoq yerli Roma kilsesine emiyet bergenler; amma qısqa bir müddet soñra başqa kilselerge de qarışmağa başladılar: meselâ Papa I Klementin Korintoslılarğa mektübi (I asırnıñ soñu); Papa Viktornıñ Pasha tarihı mevzusında çıqqan muzakerelerge qarışması (II asırnıñ soñu) ve soñra büyük kilselerarası qurultay devrinde (IV ve V asır) papanın liderlik tesiri daa da açıq şekilde meydanğa çıqtı; 451 senesi Halkedon şurası, "Petrusnıñ papa I Leonıñ ağzında iradesini bildirgenini" ileri sürdi. Şarq (yani Bizans imperiyası) kilsesiniñ Ğarp kilsesinden ayırılması, Papalıqnıñ ğarptaki tesirini bayağı arttırdı. Buña qarşılıq Şarq, yavaş-yavaş Papalıqtan ayırıldı ve Mihail Kirulariosnıñ ortağa atqan mezhep ayırılığınen (1054 senesi) kilsede Papalıqnıñ akemlik aqqını tanımaz oldı. Papalıq tarihınıñ eñ buhranlı devri X asırdır. Bu devirde Papalıq, Romada çeşit türlü fırqalarnıñ elinde oyuncaq oldı; Papalıqnıñ Romadan ayırılıp Avinyonğa yerleşkeni Avinyon Papalığından itibaren, papalar frenk siyasetiniñ tesirinde qaldılar; bir ara üç ayrı yerde (Roma, Avinyon, Piza) aynı zamanda üç ayrı papanıñ bulunğanı büyük ayırılıq devrinden (1378-1417) itibaren de, Kilselerarası şurasınıñ papağa üstünligini qorçalağan "uzlaştırma" nazariyesi ağır basmağa başladı. Diger buhranlı devirler küçük sarsıntılarnen atlatıldı. (Uyanuv devrinde din duyğusınıñ zayıflaşması, Protestant islâatı, aydın zorbalıq devri ve Napoleon devri). Buña qarşılıq papalıq, XI asırnıñ soñunen XIV asırnıñ başı arasında papa VII Gregoriusnıñ (1073-1085) reformaları ve Laterano şuralarınıñ (hususan papa III İnnokentius tarafından toplanğan IV Laterano şurası) alğan nizam qararları sayesinde pek parlaq bir devir yaşadı. Bugün, papalıqnıñ yalıñız katolik kilsesi içinde büyük tesiri bardır. IX Piyus, Sillabus (1864) adlı fermanınen liberal ve modern aqılcı tüşünceleri yaramay tanığan soñ XIII Leonıñ Rerum Novarum (1891) adlı fermanından itibaren, Papalıq, içtimaiy meseleleri elge almaq içün keniş bir çaba kösterdi ve XXIII Yohannesniñ papalığı sırasında zemaneviy dünya meselelerinen yaqından meraqlandı.