Edige Mırza: Versiyalar arasındaki farq

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Content deleted Content added
Mzekiu (muzakere | İsseler)
Yañı saife yaratıldı. Mündericesi: ''''Edige Mırza''' ( ?1419) – Altın Ordu devletin Toktamış Handan soñ (1391 – 1419) idare etken emir Edige Mırza, Manğıt ...'
 
Mzekiu (muzakere | İsseler)
Deñiştirme tasviri yoq
1 satır: 1 satır:
'''Edige Mırza''' ( [[?]] – [[1419]]) – [[Altın Ordu]] devletin Toktamış Handan soñ (1391 – 1419) idare etken emir
'''Edige Mırza''' ( [[1352]] – [[1419]]) – [[Altın Ordu]] devletin Toktamış Handan soñ (1391 – 1419) idare etken emir


Edige Mırza, [[Manğıt]] sülalesiniñ reisi edi, Toqtamış Hannıñ Timurnen davalaşmasında Timurğa qolberdi. Timurnıñ Altın Ordu Devletine yapqan 1391 deki bastıruvından evel, onın qatına qaçıp izmetine kirdi. [[Timur]] Toqtamış Hanla esaplaşa ekende, o Qırımda Cenevizlerni yeñip [[Kefe]]ni aldı. Timur, Terek cenkinden soñ 1395 de Altın Ordu Devletine Toqtamışnıñ yerine [[Timur Qutluq]]nı han tayinlegen soñ onıñ emiri oldı.
Edige Mırza, [[Manğıt]] sülalesiniñ reisi edi, Toqtamış Hannıñ Timurnen davalaşmasında Timurğa qolberdi. Timurnıñ Altın Ordu Devletine yapqan 1391 deki bastıruvından evel, onın qatına qaçıp izmetine kirdi. [[Timur]] Toqtamış Hanla esaplaşa ekende, o Qırımda Cenevizlerni yeñip [[Kefe]]ni aldı. Timur, Terek cenkinden soñ 1395 de Altın Ordu Devletine Toqtamışnıñ yerine [[Timur Qutluq]]nı han tayinlegen soñ onıñ emiri oldı.

Saifeniñ 21:45, 2010 s. fevralniñ 11 tarihındaki alı

Edige Mırza ( 13521419) – Altın Ordu devletin Toktamış Handan soñ (1391 – 1419) idare etken emir

Edige Mırza, Manğıt sülalesiniñ reisi edi, Toqtamış Hannıñ Timurnen davalaşmasında Timurğa qolberdi. Timurnıñ Altın Ordu Devletine yapqan 1391 deki bastıruvından evel, onın qatına qaçıp izmetine kirdi. Timur Toqtamış Hanla esaplaşa ekende, o Qırımda Cenevizlerni yeñip Kefeni aldı. Timur, Terek cenkinden soñ 1395 de Altın Ordu Devletine Toqtamışnıñ yerine Timur Qutluqnı han tayinlegen soñ onıñ emiri oldı.

Timur Qutluqnıñ 1401 de vefatından soñra Şadibek han tayinlendi. 1408 senesinde Şadibeknen Edige Mırza arasında olğan uruşta Şadibek yeñilip tahtnı taşlap qaçtı. Yerine tahtqa Pulat Bekni mindirdi. Bu devirde Edige Mırza devletniñ idaresin tastamam qoluna aldı. Lakin Cengiz sülalesinden kelmegeni içün tıpqı Emir Noğayday emir olıp qaldı.

1399 senesinde devlet idaresin yañıdan almaq istegen Toqtamış Han, Litvaniya, Lehistan, Moskof Knezligi quvetlerinen beraber areketge kirişti, lakin Edige Mırza 200.000 askerlik bu balaban ordunu Özü özeni boyunda qarşılap yeñdi. Toqtamış Sibirdeki qıpçak kabilelerniñ qatına qaçtı. Edige Mırza onı 1405 senesinde tapıp öldürdi. Lakin Toqtamış Hannıñ oğullarınen davaları bitmedi.

Timur 1405 senesinde Çin seferinde ölgen soñ Edige Mırza Harezmge kirdi, buyerni bir vaqıt Altın Ordu idaresinde tuttı. 1409 senesinde Moskofya, Litvaniyaynen cenkte ekende Moskvağa ücüm etti, olarnı bergige baylap qayttı. 1412 de Toqtamış Hannıñ oğullarından Celaleddin, Litvaniya ve Moskofyaynen beraber Altın Orduğa qarşı cenkke kirdi, lakin kene Edige Mırzağa yeñildi. Edige Mırza 1416 da Kiyefge ücüm etip yağmaladı.

Toqtamış Hannıñ oğullarından Kerim Berdi 1419 senesinde Edige Mırzanı Yayıq özeni yaqınlarında yeñip öldürdi. Onıñ sülalesi daa son Noğay Orda adınen bir vaqıt daa üküm sürdü. Hacı Tarhan hanlığının temelinin qoyulması ve Cengiz sülalesinden birevin han köterilmesi bularnıñ sayeside oldı. Bu sülaleden Mansur Oğulları (Mangıtlar) ve bazı diger qabileler daa sonra Qırım Hanlığının tabiyetine kirdi.

Edige Mırzanıñ cenklerde köstergen qaramanlıqları başta Noğay qabileleri ve diğer türki milletlerde destanlarğa mevzu teşkil etti. Edige Destanı deñişik varyantlarda ağızdan ağızğa dolaşıp künümüzge qadar keldi.

Menbalar

  1. Akdes N. Kurat, IV-XVIII yüzyıllarda Karadeniz kuzeyindeki türk kavimleri ve devletleri. 1972

Bağlantılar

  1. Edige Destanı