Bağçasaray: Versiyalar arasındaki farq

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Content deleted Content added
Refat (muzakere | İsseler)
k prefixes
51 satır: 51 satır:
|sayt =
|sayt =
}}
}}
'''Bağçasaray''' ({{Lang-uk|Бахчисарай}}, {{Lang-ru|Бахчисарай}}) – cenüp-ğarbiy [[Qırım|Qırımda]] tarihiy bir şeerdir, [[Qırım Hanlığı|Qırım Hanlığınıñ]] sabıq paytahtı, [[Bağçasaray rayonı|Bağçasaray rayonınıñ]] merkezi. Qırımnıñ İçeri dağ sıralarınıñ capında, [[Çürük Suv]] özeniniñ yılğasında yerleşe. Qırımnıñ paytahtı olğan [[Aqmescit|Aqmescit]] ve Bağçasaray arasındaki mesafe 38 km.
'''Bağçasaray''' ({{Lang-uk|Бахчисарай}}, {{Lang-ru|Бахчисарай}}) – cenüp-ğarbiy [[Qırım|Qırımda]] tarihiy bir şeerdir, [[Qırım Hanlığı|Qırım Hanlığınıñ]] sabıq paytahtı, [[Bağçasaray rayonı|Bağçasaray rayonınıñ]] merkezi. Qırımnıñ İçeri dağ sıralarınıñ capında, [[Çürük Suv|Çürük Suv]] özeniniñ yılğasında yerleşe. Qırımnıñ paytahtı olğan [[Aqmescit|Aqmescit]] ve Bağçasaray arasındaki mesafe 38 km.
[[Image:Baghchasarayda bir araliq.jpg|thumb|left|250px|Bağçasaraynıñ eski şeerindeki bir aralıq]]
[[Image:Baghchasarayda bir araliq.jpg|thumb|left|250px|Bağçasaraynıñ eski şeerindeki bir aralıq]]


== Coğrafiya ==
== Coğrafiya ==
=== İklim ===
=== İklim ===
İklimi yarım qurğaqlı, issidir, yımşaq qış ile. [[Yanvar]]niñ orta arareti +0,3 °C, [[iyül]]niñ orta arareti +21,7 °C. Yağanaqlarnıñ orta yıllıq derecesi 500 mm.
İklimi yarım qurğaqlı, issidir, yımşaq qış ile. [[Yanvar|Yanvar]]niñ orta arareti +0,3 °C, [[İ­yül|iyül]]niñ orta arareti +21,7 °C. Yağanaqlarnıñ orta yıllıq derecesi 500 mm.


== Tarih ==
== Tarih ==
Bugünki Bağçasaray toprağında birinci büyük yerleşme orta asırlarnıñ başlarında peyda oldı. [[Eski Yurt]] adlı işbu şeer şimdiki demiryol vokzalı taraflarında yerleşe edi. Amma Bağçasaraynıñ temeli qoyulğan tarihı olaraq 1502 senesi tanılmaqta. Bu yılı [[I Meñli Geray]] Çürük Suv özeniniñ yılğasında Qırımnıñ yañı paytahtınıñ qurucılığını başlağan edi. Şeer Bağçasaray olaraq [[I Sahib Geray]] devrinde adlandırılğan.
Bugünki Bağçasaray toprağında birinci büyük yerleşme orta asırlarnıñ başlarında peyda oldı. [[Eski Yurt|Eski Yurt]] adlı işbu şeer şimdiki demiryol vokzalı taraflarında yerleşe edi. Amma Bağçasaraynıñ temeli qoyulğan tarihı olaraq 1502 senesi tanılmaqta. Bu yılı [[I Meñli Geray|I Meñli Geray]] Çürük Suv özeniniñ yılğasında Qırımnıñ yañı paytahtınıñ qurucılığını başlağan edi. Şeer Bağçasaray olaraq [[I Sahib Geray|I Sahib Geray]] devrinde adlandırılğan.


[[XVII asır]]nıñ ortalarında Bağçasarayda 2000 ev bar edi. Olardan üçte biri yunanlarnıñki edi. 1736 senesi [[Kristоf Minih]] yolbaşçılığı altında [[Rusiye]] ordusı şeerni bütünley yaqtı. Bugüngece saqlanılıp qalğan han saraynıñ yapıları 1740-1750 seneleri şeerniñ ğayrıdan tiklenüvi ketişatında quruldı. 1794 senesi Bağçasarayda 5 degirmen, furunlar, sepici, demirci, ayaqqap, tüfek ustahaneleri, bayağı ticaret evleri ve tükânlar, 17 kervan-saray bar edi.
[[XVII asır|XVII asır]]nıñ ortalarında Bağçasarayda 2000 ev bar edi. Olardan üçte biri yunanlarnıñki edi. 1736 senesi [[Kristоf Minih|Kristоf Minih]] yolbaşçılığı altında [[Rusiye|Rusiye]] ordusı şeerni bütünley yaqtı. Bugüngece saqlanılıp qalğan han saraynıñ yapıları 1740-1750 seneleri şeerniñ ğayrıdan tiklenüvi ketişatında quruldı. 1794 senesi Bağçasarayda 5 degirmen, furunlar, sepici, demirci, ayaqqap, tüfek ustahaneleri, bayağı ticaret evleri ve tükânlar, 17 kervan-saray bar edi.


[[XIX asır]]da ve [[XX asır]]nıñ başında şeer [[qırımtatarlar]]nıñ medeniy ve içtimaiy yaşayışlarınıñ merkezi edi. 1944 senesi mayıs 18 künündeki qırımtatar halqınıñ sürgünligine qadar Bağçasaray ealiniñ çoqluğını qırımtatarlar teşkil etken 3 şeerlerden biri (Qarasuvbazar ve Aluştanen beraber) edi.
[[XIX asır|XIX asır]]da ve [[XX asır|XX asır]]nıñ başında şeer [[Qırımtatarlar|qırımtatarlar]]nıñ medeniy ve içtimaiy yaşayışlarınıñ merkezi edi. 1944 senesi mayıs 18 künündeki qırımtatar halqınıñ sürgünligine qadar Bağçasaray ealiniñ çoqluğını qırımtatarlar teşkil etken 3 şeerlerden biri (Qarasuvbazar ve Aluştanen beraber) edi.


[[Image:Hansaray.jpg|thumb|right|270px|Bağçasaraydaki [[Hansaray]]]]
[[Image:Hansaray.jpg|thumb|right|270px|Bağçasaraydaki [[Hansaray|Hansaray]]]]


== Eali sayısınıñ dinamikası ==
== Eali sayısınıñ dinamikası ==
74 satır: 74 satır:


== Rayonlarğa resmiy sayılmağan bölünüvi ==
== Rayonlarğa resmiy sayılmağan bölünüvi ==
Zemaneviy Bağçasaray meydanlığı tahminen teñ kelgen bölüklerden ibarettir. Bu – Eski şeer, Yañı şeer ve yañı qırımtatar maalleleridir. Eski şeer [[Çürük Suv]] özeniniñ tar deresinde yerleşe. Bağçasaraynıñ bu rayonı orta asırlardan qalma yerleşüvnen (yani tar, qıyış soqaqlarnen) ve eski, deñişmegen qırımtatar evlernen ayırıla. Ulu Vatan cenkinden soñ qurulğan maallelerge Yañı şeer deyler. Şeerniñ üçünci bölümini 1990 seneleri sürgünlikten qaytqan qırımtatarlar qurdılar.
Zemaneviy Bağçasaray meydanlığı tahminen teñ kelgen bölüklerden ibarettir. Bu – Eski şeer, Yañı şeer ve yañı qırımtatar maalleleridir. Eski şeer [[Çürük Suv|Çürük Suv]] özeniniñ tar deresinde yerleşe. Bağçasaraynıñ bu rayonı orta asırlardan qalma yerleşüvnen (yani tar, qıyış soqaqlarnen) ve eski, deñişmegen qırımtatar evlernen ayırıla. Ulu Vatan cenkinden soñ qurulğan maallelerge Yañı şeer deyler. Şeerniñ üçünci bölümini 1990 seneleri sürgünlikten qaytqan qırımtatarlar qurdılar.
Cenkten soñ [[Eski Yurt]], [[Aziz]], [[Aqçoqraq]] ve [[Salaçıq]] (Staroselye) köyleri şeerniñ terkibine kirsetildiler.
Cenkten soñ [[Eski Yurt|Eski Yurt]], [[Aziz|Aziz]], [[Aqçoqraq|Aqçoqraq]] ve [[Salaçıq|Salaçıq]] (Staroselye) köyleri şeerniñ terkibine kirsetildiler.


== Mahsus itibarğa lâyıq yerler ==
== Mahsus itibarğa lâyıq yerler ==
[[Geraylar|Qırım hanları]]nıñ sarayı Bağçasaraynıñ müim tarihiy abidesidir. Saraydaki Közyaş çeşmesi [[Aleksandr Puşkin]]niñ «Bağçasaray çeşmesi» (rusça «Бахчисарайский фонтан») eserinde şereflengen. Şeerniñ yanında erkekler hristian keşişhanesi (Свято-Успенский монастырь) ve orta asırlardan qalma [[Çufut Qale]] (sıq qoba şeeri olaraq adlandırıla) bar.
[[Geraylar|Qırım hanları]]nıñ sarayı Bağçasaraynıñ müim tarihiy abidesidir. Saraydaki Közyaş çeşmesi [[Aleksandr Puşkin|Aleksandr Puşkin]]niñ «Bağçasaray çeşmesi» (rusça «Бахчисарайский фонтан») eserinde şereflengen. Şeerniñ yanında erkekler hristian keşişhanesi (Свято-Успенский монастырь) ve orta asırlardan qalma [[Çufut Qale|Çufut Qale]] (sıq qoba şeeri olaraq adlandırıla) bar.


== İçtimaiy saa ==
== İçtimaiy saa ==

Saifeniñ 18:27, 2008 s. yanvarniñ 1 tarihındaki alı

şeer
Bağçasaray
ukr. Бахчисарай
rus. Бахчисарай
Tuğra
Tuğra
Tuğra
Memleket Ukraina
Region Qırım
Rayon Bağçasaray rayonı
Coğrafik koordinatalar Koordinatlar: 44°45′10″ ş. e. 33°51′39″ ş. b. / 44.752778° ş. e. 33.860833° ş. b. (G) (O) (Я)44°45′10″ ş. e. 33°51′39″ ş. b. / 44.752778° ş. e. 33.860833° ş. b. (G) (O) (Я)
Şeer statusı 1502 berli
Meydanlıq 55 km²
Yükseklik 300 m (deñizge nisbeten)
Eali
  • 26.651 kişi (2014)
Eali sıqlığı 488,62 kişi/km²
Saat quşağı UTC+2, yaz vaqtında UTC+3
Telefon kodu +380-6554
Poçta indeksleri 98400 — 98408
Bağçasaray (Qırım)
Bağçasaray
Bağçasaray
Bağçasaray (Bağçasaray rayonı)
Bağçasaray
Bağçasaray
Vikianbarda Bağçasaray

Bağçasaray (ukraince Бахчисарай, rusça Бахчисарай) – cenüp-ğarbiy Qırımda tarihiy bir şeerdir, Qırım Hanlığınıñ sabıq paytahtı, Bağçasaray rayonınıñ merkezi. Qırımnıñ İçeri dağ sıralarınıñ capında, Çürük Suv özeniniñ yılğasında yerleşe. Qırımnıñ paytahtı olğan Aqmescit ve Bağçasaray arasındaki mesafe 38 km.

Bağçasaraynıñ eski şeerindeki bir aralıq

Coğrafiya

İklim

İklimi yarım qurğaqlı, issidir, yımşaq qış ile. Yanvarniñ orta arareti +0,3 °C, iyülniñ orta arareti +21,7 °C. Yağanaqlarnıñ orta yıllıq derecesi 500 mm.

Tarih

Bugünki Bağçasaray toprağında birinci büyük yerleşme orta asırlarnıñ başlarında peyda oldı. Eski Yurt adlı işbu şeer şimdiki demiryol vokzalı taraflarında yerleşe edi. Amma Bağçasaraynıñ temeli qoyulğan tarihı olaraq 1502 senesi tanılmaqta. Bu yılı I Meñli Geray Çürük Suv özeniniñ yılğasında Qırımnıñ yañı paytahtınıñ qurucılığını başlağan edi. Şeer Bağçasaray olaraq I Sahib Geray devrinde adlandırılğan.

XVII asırnıñ ortalarında Bağçasarayda 2000 ev bar edi. Olardan üçte biri yunanlarnıñki edi. 1736 senesi Kristоf Minih yolbaşçılığı altında Rusiye ordusı şeerni bütünley yaqtı. Bugüngece saqlanılıp qalğan han saraynıñ yapıları 1740-1750 seneleri şeerniñ ğayrıdan tiklenüvi ketişatında quruldı. 1794 senesi Bağçasarayda 5 degirmen, furunlar, sepici, demirci, ayaqqap, tüfek ustahaneleri, bayağı ticaret evleri ve tükânlar, 17 kervan-saray bar edi.

XIX asırda ve XX asırnıñ başında şeer qırımtatarlarnıñ medeniy ve içtimaiy yaşayışlarınıñ merkezi edi. 1944 senesi mayıs 18 künündeki qırımtatar halqınıñ sürgünligine qadar Bağçasaray ealiniñ çoqluğını qırımtatarlar teşkil etken 3 şeerlerden biri (Qarasuvbazar ve Aluştanen beraber) edi.

Fayl:Hansaray.jpg
Bağçasaraydaki Hansaray

Eali sayısınıñ dinamikası

  • 1930 — 10 450 kişi (7420 qırımtatar, 1850 rus, 315 yeudi, 205 yunan, 185 ukrain, 50 alman, 30 ermeni, 30 bulğar, 365 başqaları).
  • 1939 — 10 891 kişi
  • 1989 — 25 363 kişi
  • 2006 — 26 400 kişi

Rayonlarğa resmiy sayılmağan bölünüvi

Zemaneviy Bağçasaray meydanlığı tahminen teñ kelgen bölüklerden ibarettir. Bu – Eski şeer, Yañı şeer ve yañı qırımtatar maalleleridir. Eski şeer Çürük Suv özeniniñ tar deresinde yerleşe. Bağçasaraynıñ bu rayonı orta asırlardan qalma yerleşüvnen (yani tar, qıyış soqaqlarnen) ve eski, deñişmegen qırımtatar evlernen ayırıla. Ulu Vatan cenkinden soñ qurulğan maallelerge Yañı şeer deyler. Şeerniñ üçünci bölümini 1990 seneleri sürgünlikten qaytqan qırımtatarlar qurdılar. Cenkten soñ Eski Yurt, Aziz, Aqçoqraq ve Salaçıq (Staroselye) köyleri şeerniñ terkibine kirsetildiler.

Mahsus itibarğa lâyıq yerler

Qırım hanlarınıñ sarayı Bağçasaraynıñ müim tarihiy abidesidir. Saraydaki Közyaş çeşmesi Aleksandr Puşkinniñ «Bağçasaray çeşmesi» (rusça «Бахчисарайский фонтан») eserinde şereflengen. Şeerniñ yanında erkekler hristian keşişhanesi (Свято-Успенский монастырь) ve orta asırlardan qalma Çufut Qale (sıq qoba şeeri olaraq adlandırıla) bar.

İçtimaiy saa

Şeerde ihtisasiy oquv yurtu, qurucılıq tehnikumı, tabiat evi, seyaat ve kezintiler bürosı çalışalar.

Bağlantılar

Wikimedia Commons saytında
Bağçasaray ile bağlı kategoriya bar.