Çuvaş tili: Versiyalar arasındaki farq

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Content deleted Content added
Deñiştirme tasviri yoq
Deñiştirme tasviri yoq
3 satır: 3 satır:
[[Rusiye]]de [[Çuvaşistan]] Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolâtsiyanda digerlerinden uzaqlaşqan olğan Çuvaş tili laf etken [[Çuvaşlar]] [[hristian]]dır. Çuvaş tilini eski Bulğar Türkleriniñ [[musulman]] olmağan köylülerni ileriletmek etti ve bugünge qadar ketirgeni tüşüneler.
[[Rusiye]]de [[Çuvaşistan]] Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolâtsiyanda digerlerinden uzaqlaşqan olğan Çuvaş tili laf etken [[Çuvaşlar]] [[hristian]]dır. Çuvaş tilini eski Bulğar Türkleriniñ [[musulman]] olmağan köylülerni ileriletmek etti ve bugünge qadar ketirgeni tüşüneler.


== Hususiyetler ==
== Fonetik hususiyetler ==
Künümizde diger [[Türkiy tiller]]ge eñ uzaq olğan Çuvaş tiliniñ müim ses deñişimleri bar:
Künümizde diger [[Türkiy tiller]]ge eñ uzaq olğan Çuvaş tiliniñ müim ses deñişimleri bar:
*Ş>L deñişme: Meselâ ''çul'' (taş) (bu yerde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar), ''kĕmĕl'' (kümüş).
*Ş>L deñişme: Meselâ ''çul'' (taş) (bu yerde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar), ''kĕmĕl'' (kümüş).
9 satır: 9 satır:
*Z>R deñişme: Meselâ ''epir'' (biz), ''sakăr'' (sekiz), ''esir'' (siz), ''păru'' (buzağı).
*Z>R deñişme: Meselâ ''epir'' (biz), ''sakăr'' (sekiz), ''esir'' (siz), ''păru'' (buzağı).
*D>R deñişme:
*D>R deñişme:
* "ayaq" söznüniñ eski Türkçe "hadaq" şeklindedir. Çuvaş tilinde bu söz A-nıñ U-ğa, D-niñ Y-ge ve K arfiniñ Ğ-ğa deñişsmesinen şöyle bir kelişme izlegendir: hadaq>adaq>uraq>urağ>ura. Çuvaş tilinde "ura" ayaq añlamındadır.
** "ayaq" söznüniñ eski Türkçe "hadaq" şeklindedir. Çuvaş tilinde bu söz A-nıñ U-ğa, D-niñ Y-ge ve K arfiniñ Ğ-ğa deñişsmesinen şöyle bir kelişme izlegendir: hadaq>adaq>uraq>urağ>ura. Çuvaş tilinde "ura" ayaq añlamındadır.
* "qoymaq" sözüniñ eski Türkçe (kod-) şeklindedir. Bugünki Çuvaş tilinde O-nıñ U-ğa, K-niñ de qattı h-ge deñişmesinen (hur-) şeklindedir.
** "qoymaq" sözüniñ eski Türkçe (kod-) şeklindedir. Bugünki Çuvaş tilinde O-nıñ U-ğa, K-niñ de qattı h-ge deñişmesinen (hur-) şeklindedir.
*T>Ç deñişme: Esası sözlerde olmaylar. Bu deñişme şu misal bere: "taş" sözüniñ Çuvaşça çul şeklindedir. Esası faaliyetlerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq faaliyetnıñ Çuvaşça (tul-) şeklindedir.
*T>Ç deñişme: Esası sözlerde olmaylar. Bu deñişme şu misal bere: "taş" sözüniñ Çuvaşça çul şeklindedir. Esası faaliyetlerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq faaliyetnıñ Çuvaşça (tul-) şeklindedir.
*Q>Y deñişme: q>ğ>y şeklinde kelişmiştir. Esası sözlerde bar: “qan” sözünıñ Çuvaşçası “yun” şeklindedir.
*Q>Y deñişme: q>ğ>y şeklinde kelişmiştir. Esası sözlerde bar: “qan” sözünıñ Çuvaşçası “yun” şeklindedir.

Saifeniñ 14:06, 2008 s. fevralniñ 20 tarihındaki alı

Çuvaş tili (öz adı Чăваш чĕлхи) - Türkiy tillerniñ uzaq bir tilidir. Añlaşlıq kelişik çoq alçaq olğanı içün uzun devir Türkiy til olğanı qabul etilmegendir.

Rusiyede Çuvaşistan Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolâtsiyanda digerlerinden uzaqlaşqan olğan Çuvaş tili laf etken Çuvaşlar hristiandır. Çuvaş tilini eski Bulğar Türkleriniñ musulman olmağan köylülerni ileriletmek etti ve bugünge qadar ketirgeni tüşüneler.

Fonetik hususiyetler

Künümizde diger Türkiy tillerge eñ uzaq olğan Çuvaş tiliniñ müim ses deñişimleri bar:

  • Ş>L deñişme: Meselâ çul (taş) (bu yerde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar), kĕmĕl (kümüş).
  • A>U deñişme: Meselâ ut (at)
  • Z>R deñişme: Meselâ epir (biz), sakăr (sekiz), esir (siz), păru (buzağı).
  • D>R deñişme:
    • "ayaq" söznüniñ eski Türkçe "hadaq" şeklindedir. Çuvaş tilinde bu söz A-nıñ U-ğa, D-niñ Y-ge ve K arfiniñ Ğ-ğa deñişsmesinen şöyle bir kelişme izlegendir: hadaq>adaq>uraq>urağ>ura. Çuvaş tilinde "ura" ayaq añlamındadır.
    • "qoymaq" sözüniñ eski Türkçe (kod-) şeklindedir. Bugünki Çuvaş tilinde O-nıñ U-ğa, K-niñ de qattı h-ge deñişmesinen (hur-) şeklindedir.
  • T>Ç deñişme: Esası sözlerde olmaylar. Bu deñişme şu misal bere: "taş" sözüniñ Çuvaşça çul şeklindedir. Esası faaliyetlerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq faaliyetnıñ Çuvaşça (tul-) şeklindedir.
  • Q>Y deñişme: q>ğ>y şeklinde kelişmiştir. Esası sözlerde bar: “qan” sözünıñ Çuvaşçası “yun” şeklindedir.

Çuvaşlar bayağı deñişik bir Kiril elifbesinde oqup yazalar.

Türkiy tiller
Bulğar gruppası Çuvaş tili | Hazar tili* | Hun tili* | Türkiy Avar tili* | Türkiy Bulğar tili*
Qarluq (Çağatay) gruppası Ayni tili | Çağatay tili* | İli Türk tili | Lop tili | Özbek tili | Qarahan tili* | Uyğur tili
Qıpçaq gruppası Altay tili 1 | Başqırt tili | Kuman tili* | Noğay tili | Qıpçaq tili* | Qaraçay-Balqar tili | Qaray tili | Qaraqalpaq tili | Qazah tili | Qırğız tili 1 | Qırımçaq tili | Qırımtatar tili1 | Qumıq tili | Sibir tatar tili | Qazan tatar tili | Urum tili | Ferğana Qıpçaq tili*
Oğuz gruppası Afşar tili | Azerbaycan tili | Becenek tili* | Ğağauz tili | Horasan Türkiy tili | Osmanlı tili* | Qaşqay tili | Qırımtatar tili1 | Salar tili | Türk tili | Türkmen tili | Urum tili1
Haqas-Altay gruppası Cenübiy Altay tili, Şimaliy Altay tili | Çulım tili | Fuyu Qırğız tili | Haqas tili | Qadimiy Qırğız tili* | Qadimiy Uyğur tili* | Yuğur tili | Şor tili
Sayan gruppası Sоyоt Tsatan tili | Tofa tili | Tıva tili
Saha gruppası Dolğan tili | Saha tili
Argu gruppası Halac tili
İzaat: * Ölü tiller