Çuvaş tili: Versiyalar arasındaki farq
Content deleted Content added
Deñiştirme tasviri yoq |
Deñiştirme tasviri yoq |
||
3 satır: | 3 satır: | ||
[[Rusiye]]de [[Çuvaşistan]] Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolâtsiyanda digerlerinden uzaqlaşqan olğan Çuvaş tili laf etken [[Çuvaşlar]] [[hristian]]dır. Çuvaş tilini eski Bulğar Türkleriniñ [[musulman]] olmağan köylülerni ileriletmek etti ve bugünge qadar ketirgeni tüşüneler. |
[[Rusiye]]de [[Çuvaşistan]] Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolâtsiyanda digerlerinden uzaqlaşqan olğan Çuvaş tili laf etken [[Çuvaşlar]] [[hristian]]dır. Çuvaş tilini eski Bulğar Türkleriniñ [[musulman]] olmağan köylülerni ileriletmek etti ve bugünge qadar ketirgeni tüşüneler. |
||
== |
== Fonetik hususiyetler == |
||
Künümizde diger [[Türkiy tiller]]ge eñ uzaq olğan Çuvaş tiliniñ müim ses deñişimleri bar: |
Künümizde diger [[Türkiy tiller]]ge eñ uzaq olğan Çuvaş tiliniñ müim ses deñişimleri bar: |
||
*Ş>L deñişme: Meselâ ''çul'' (taş) (bu yerde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar), ''kĕmĕl'' (kümüş). |
*Ş>L deñişme: Meselâ ''çul'' (taş) (bu yerde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar), ''kĕmĕl'' (kümüş). |
||
9 satır: | 9 satır: | ||
*Z>R deñişme: Meselâ ''epir'' (biz), ''sakăr'' (sekiz), ''esir'' (siz), ''păru'' (buzağı). |
*Z>R deñişme: Meselâ ''epir'' (biz), ''sakăr'' (sekiz), ''esir'' (siz), ''păru'' (buzağı). |
||
*D>R deñişme: |
*D>R deñişme: |
||
* "ayaq" söznüniñ eski Türkçe "hadaq" şeklindedir. Çuvaş tilinde bu söz A-nıñ U-ğa, D-niñ Y-ge ve K arfiniñ Ğ-ğa deñişsmesinen şöyle bir kelişme izlegendir: hadaq>adaq>uraq>urağ>ura. Çuvaş tilinde "ura" ayaq añlamındadır. |
** "ayaq" söznüniñ eski Türkçe "hadaq" şeklindedir. Çuvaş tilinde bu söz A-nıñ U-ğa, D-niñ Y-ge ve K arfiniñ Ğ-ğa deñişsmesinen şöyle bir kelişme izlegendir: hadaq>adaq>uraq>urağ>ura. Çuvaş tilinde "ura" ayaq añlamındadır. |
||
* "qoymaq" sözüniñ eski Türkçe (kod-) şeklindedir. Bugünki Çuvaş tilinde O-nıñ U-ğa, K-niñ de qattı h-ge deñişmesinen (hur-) şeklindedir. |
** "qoymaq" sözüniñ eski Türkçe (kod-) şeklindedir. Bugünki Çuvaş tilinde O-nıñ U-ğa, K-niñ de qattı h-ge deñişmesinen (hur-) şeklindedir. |
||
*T>Ç deñişme: Esası sözlerde olmaylar. Bu deñişme şu misal bere: "taş" sözüniñ Çuvaşça çul şeklindedir. Esası faaliyetlerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq faaliyetnıñ Çuvaşça (tul-) şeklindedir. |
*T>Ç deñişme: Esası sözlerde olmaylar. Bu deñişme şu misal bere: "taş" sözüniñ Çuvaşça çul şeklindedir. Esası faaliyetlerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq faaliyetnıñ Çuvaşça (tul-) şeklindedir. |
||
*Q>Y deñişme: q>ğ>y şeklinde kelişmiştir. Esası sözlerde bar: “qan” sözünıñ Çuvaşçası “yun” şeklindedir. |
*Q>Y deñişme: q>ğ>y şeklinde kelişmiştir. Esası sözlerde bar: “qan” sözünıñ Çuvaşçası “yun” şeklindedir. |
Saifeniñ 14:06, 2008 s. fevralniñ 20 tarihındaki alı
Çuvaş tili (öz adı Чăваш чĕлхи) - Türkiy tillerniñ uzaq bir tilidir. Añlaşlıq kelişik çoq alçaq olğanı içün uzun devir Türkiy til olğanı qabul etilmegendir.
Rusiyede Çuvaşistan Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolâtsiyanda digerlerinden uzaqlaşqan olğan Çuvaş tili laf etken Çuvaşlar hristiandır. Çuvaş tilini eski Bulğar Türkleriniñ musulman olmağan köylülerni ileriletmek etti ve bugünge qadar ketirgeni tüşüneler.
Fonetik hususiyetler
Künümizde diger Türkiy tillerge eñ uzaq olğan Çuvaş tiliniñ müim ses deñişimleri bar:
- Ş>L deñişme: Meselâ çul (taş) (bu yerde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar), kĕmĕl (kümüş).
- A>U deñişme: Meselâ ut (at)
- Z>R deñişme: Meselâ epir (biz), sakăr (sekiz), esir (siz), păru (buzağı).
- D>R deñişme:
- "ayaq" söznüniñ eski Türkçe "hadaq" şeklindedir. Çuvaş tilinde bu söz A-nıñ U-ğa, D-niñ Y-ge ve K arfiniñ Ğ-ğa deñişsmesinen şöyle bir kelişme izlegendir: hadaq>adaq>uraq>urağ>ura. Çuvaş tilinde "ura" ayaq añlamındadır.
- "qoymaq" sözüniñ eski Türkçe (kod-) şeklindedir. Bugünki Çuvaş tilinde O-nıñ U-ğa, K-niñ de qattı h-ge deñişmesinen (hur-) şeklindedir.
- T>Ç deñişme: Esası sözlerde olmaylar. Bu deñişme şu misal bere: "taş" sözüniñ Çuvaşça çul şeklindedir. Esası faaliyetlerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq faaliyetnıñ Çuvaşça (tul-) şeklindedir.
- Q>Y deñişme: q>ğ>y şeklinde kelişmiştir. Esası sözlerde bar: “qan” sözünıñ Çuvaşçası “yun” şeklindedir.
Çuvaşlar bayağı deñişik bir Kiril elifbesinde oqup yazalar.